Fizyk doświadczalny prof. Ido Kaminer z Technion Israel Institute of Technology z Europejską Nagrodą Naukową im. Stanisława Lema za rok 2023. O decyzji kapituły poinformował podczas Święta Politechniki Wrocławskiej rektor prof. Arkadiusz Wójs.

Od 2019 roku wartą 100 tysięcy złotych Lem Prize przyznajemy młodym naukowcom (do 40. roku życia) studiującym lub prowadzącym badania w Unii Europejskiej oraz krajach stowarzyszonych. Międzynarodowa kapituła, której przewodniczy prof. Reimund Neugebauer, ocenia ich niedawne odkrycie lub znaczące osiągnięcie w szeroko rozumianych dziedzinach nauki i inżynierii, z silnymi elementami technologii, interdyscyplinarności, kreatywności i wizji.

Do udziału w tegorocznej edycji zgłoszonych zostało szesnaście wniosków konkursowych z dziesięciu różnych krajów, w tym trzy z Polski. W trakcie Święta Politechniki Wrocławskiej prof. Arkadiusz Wójs, rektor uczelni ogłosił, że w 2023 r. nagrodę otrzymał dr Ido Kaminer, prof. na Technion Israel Institute of Technology.

W ocenie kapituły prof. Ido Kaminer to niezwykły naukowiec, który badając fundamentalne aspekty związane z interakcją światła i materii, łączy w sobie błyskotliwość teoretyka i mistrzostwo eksperymentatora. Jego prace mają duży wpływ na środowiska zajmujące się nauką i technologiami.

Szczególnie doceniono jego „pionierski, eksperymentalny i teoretyczny wkład w dziedzinę elektrodynamiki kwantowej kwazicząstek fotonicznych oraz stworzenie podstaw optyki kwantowej z uwzględnieniem swobodnych elektronów”.

– Jest badaczem z różnorodnymi zainteresowaniami z zakresu fizyki materii skondensowanej, optyki kwantowej, nanonauki i innych dziedzin. Zakres, skala i wpływ jego osiągnięć na środowisko naukowe odpowiadają wysokiemu uznaniu, jakim cieszy się nagroda Lem Prize – uzasadnia prof. Arkadiusz Wójs, rektor PWr.

Prof. Ido Kaminer pomógł ustanowić ramy dla interakcji światło-materia kwazicząstek fotonicznych. Podstawy tej dziedziny opierają się na makroskopowej elektrodynamice kwantowej (MQED), którą naukowiec rozwinął w ramach nowych układów optycznych, takich jak materiały hiperboliczne, platformy nanofotoniczne i materiały 2D, przewidując nowe zjawiska w fizyce optycznej.

Jest pionierem w dziedzinie interakcji światła ze swobodnymi elektronami, czyli nowych sposobów wykorzystania elektronów w  generowaniu promieniowania rentgenowskiego, badaniu spójnych interakcji światło-materia o rozdzielczości rzędu nanometrów oraz rejestrowaniu dynamiki kwazicząstek fotonicznych.

Jego badania doprowadziły do zmiany paradygmatu rozumienia promieniowania swobodnych elektronów. W przeciwieństwie do powszechnego przekonania, że promieniowanie swobodnych elektronów przybiera formę fali klasycznej, naukowiec wykazał, że promieniowanie może zostać splątane z emitującym je elektronem.

Efektem tych prac był eksperyment przeprowadzony w laboratorium prof. Kaminera, który udowodnił, że statystyka kwantowa fotonów może zostać zakodowana w elektronie.

Prof. Ido Kaminer nagrodę odbierze podczas specjalnej uroczystości, która zostanie zorganizowana w przyszłym roku. Statuetka, która zostanie wręczona laureatowi, zostanie wykonana przez prof. Przemysława Tyszkiewicza.

Europejska Nagroda Naukowa im. Stanisława Lema (Lem Prize) została ustanowiona dla upamiętnienia 100. urodzin wybitnego polskiego powieściopisarza fantastyki naukowej, który w 1981 r. otrzymał doktorat honoris causa Politechniki Wrocławskiej. Co roku laureata wybiera kapituła, w skład której wchodzą wybitni naukowcy z zagranicy i Politechniki Wrocławskiej oraz Tomasz Lem, syn pisarza.

Fundatorami i partnerami nagrody Lem Prize 2023 są: Bergman Engineering, Fundacja Empiria i Wiedza, PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna SA, PCC Rokita SA oraz PKO Bank Polski.

Pierwszym laureatem w 2021 r. został ekspert w inżynierii genetycznej prof. Randall J. Platt z ETH w Zürich, rok później nagrodę przyznano prof. Samuelowi Stranksowi z Uniwersytetu w Cambridge, specjaliście w dziedzinie optoelektroniki. 

Dr Ido Kaminer jest profesorem nadzwyczajnym w Izraelskim Instytucie Technologii Techion (Technion Israel Institute of Technology).

Swoją pracę doktorską poświęcił odkryciu nowych klas przyspieszających wiązek światła w optyce nieliniowej i elektromagnetyzmie. Za to dokonanie otrzymał w 2014 r. – jako pierwszy Izraelczyk – nagrodę Amerykańskiego Towarzystwa Fizycznego (American Physical Society – APS).

Przebywał na stażu podoktoranckim w Massachusetts Institute of Technology (MIT), gdzie stworzył podstawy makroskopowej elektrodynamiki kwantowej (MQED) dla kwazicząstek fotonicznych, które wykorzystał w celu umożliwienia zabronionych przejść elektronowych w atomach.

W ramach swojej pracy naukowej prof. Ido Kaminer zmienił paradygmat rozumienia promieniowania swobodnych elektronów, łącząc tę dziedzinę z domeną optyki kwantowej. Przeprowadził pierwszy eksperyment mikroskopii elektronowej z wykorzystaniem światła kwantowego, wykazując, że statystyka kwantowa fotonów może zostać zakodowana w elektronie.

W uznaniu osiągnięć naukowych prof. Ido Kaminera przyjęto do Izraelskiej Akademii Młodych, instytucji skupiającej 32 młodych naukowców w wieku poniżej 45 lat.

Badacz jest laureatem wielu nagród i stypendiów, takich jak m.in. ERC Starting Grant, grantu fundacji Moore'a i Schmidt Science Polymath Award 2022. Jest również laureatem Krill Prize 2021, izraelskiej nagrody Blavatnik Award in Physical Sciences & Engineering za rok 2021, a także zwycięzcą Adolph Lomb Medal 2022, najważniejszej międzynarodowej nagrody dla młodego naukowca (w wieku 35 lat lub młodszego) zajmującego się optyką. Jest także nominowany do prestiżowej nagrody ACS Photonics Young Investigator Award 2024.