Koncepcja rewitalizacji barcelońskiej dzielnicy Ciutat Meridiana przygotowana przez studentów Wydziału Architektury Sebastiana Kawalca i Michała Wąsika pod opieką dr inż. Marzeny Heliak-Rużyły, zwyciężyła w międzynarodowym konkursie Reinventing Cities C40.

Ciutat Meridiana to dzielnica o powierzchni 35,5 ha znajdująca się na obrzeżach Barcelony, granicząca z Parkiem Naturalnym Serra de Collserola, dzielnicami Torre Baró i Vallbona, a także gminą Montcada i Reixac. Obszar ten pokrywają głównie wielorodzinne budynki mieszkalne, a lokalizacja u podnóża góry miała znaczący wpływ na jego układ, dostępność i mobilność.

Dzielnica powstała w 1963, a więc w okresie największej migracji ludności do Barcelony, kiedy to w mieście budowano ogromne osiedla mieszkaniowe. Ustandaryzowały one ten typ modelu miejskiego, będąc niezwykle wydajnym ekonomicznie, ale doprowadziło to także do powtarzającej się kompozycji odizolowanych bloków z dużymi przestrzeniami między nimi przeznaczonymi na tereny zielone.

Geografia metropolii oddzieliła jednak te dzielnice od reszty miasta, pozostawiając je bez udogodnień i wspólnej infrastruktury oraz bez jasno określonych przestrzeni publicznych. Wskaźniki jakości społecznej i ekonomicznej ujawniły znaczące nierówności w dzielnicy, takie jak wysokie stopy bezrobocia, niski poziom wykształcenia, niskie dochody rodziny, brak bezpieczeństwa mieszkaniowego i brak otwartych przestrzeni.

Zgłaszane do konkursu Reinventing Cities C40 propozycje musiały więc zawierać konkretne strategie, które wzmocniłyby lokalną społeczność i zmieniły Ciutat Meridiana w bardziej wielofunkcyjną dzielnicę.

Projekty miały więc odnosić się m.in. do obszarów związanych z wielofunkcyjnym wykorzystaniem przestrzeni wraz z rozwiązaniami pobudzającymi lokalną gospodarkę, generowaniem lokalnego zatrudnienia poprzez plany, które wypełniają obecnie puste miejsca lokalnymi firmami i usługami oraz lepszą integrację społeczności, sąsiedztwa i Parku Naturalnego Collserola z resztą miasta.

Trzy kluczowe aspekty

Wyzwanie podjęli Sebastian Kawalec i Michał Wąsik, studenci piątego roku Architektury na Politechnice Wrocławskiej, którzy swój projekt przygotowali pod opieką dr inż. Marzeny Heliak-Rużyły. Proces rewitalizacji dzielnicy Ciutat Meridana podzielili na trzy aspekty – urbanistyczny, społeczny oraz środowiskowy.

Aspekt urbanistyczny zakładał przede wszystkim ponowne użycie terenów niezagospodarowanych oraz przeznaczonych na nieefektywne wykorzystanie przez lokalną społeczność. W swojej koncepcji zaproponowali oni m.in. przeznaczenie nieużywanego wcześniej północnego obszaru dzielnicy do wypasu owiec.

W związku z tym konieczne będzie stworzenie odpowiedniego ekosystemu dla zwierząt. Roślinność która nie jest jadalna zostanie usunięta, a nasadzona będzie taka, która może być naturalną paszą dla zwierząt. Kolejnym elementem będzie zadbanie o odpowiednią infrastrukturę gospodarczą. Zostaną utworzone budynki do hodowli zwierząt, przechowywania żywności oraz wszelkie dodatkowe budynki techniczne. Etap ten obejmuje również stworzenie ścieżek, po których lokalni mieszkańcy będą mogli spacerować i obserwować hodowlę owiec. Trzeci etap to stopniowe zwiększanie liczby zwierząt na terenie farmy.

–  Z kolei teren pomiędzy akweduktami zostanie zagospodarowany na nowe centrum kultury, które zostanie wyposażone w sale warsztatowe i taras widokowy. Drugim krokiem będzie budowa nowego Zielonego Akweduktu, który połączy historyczne akwedukty i relacje międzyludzkie, tworząc tereny rekreacyjne – wyjaśnia Sebastian Kawalec.

Więcej zieleni i lepsza integracja

Aspekt środowiskowy zakłada otoczenie budynków naturą, w celu zminimalizowania negatywnych skutków wynikających z bliskiego sąsiedztwa autostrad oraz linii kolejowych. W tym celu studenci chcieliby zagospodarować stropodachy na budynkach mieszkalnych jako zielone dachy lub zbiorniki retencyjne.

– Takie zbiorniki zatrzymają cenną wodę, która w gorącym hiszpańskim klimacie pozwoli na lepsze nawodnienie terenów do hodowli owiec, a także na nawadnianie roślinności w mieszkaniach. W końcowym etapie wszystkie budynki będą miały dachy biologicznie czynne, a ich liczba wyniesie odpowiednio: 48 zielonych i 18 wodnych – mówi Michał Wąsik.

Aby odizolować mieszkania od hałasu, wokół budynków powstaną także balkony z zielenią buforującą. Z kolei chcąc włączyć tę część miasta do ruchu turystycznego, trasa między zielonym akweduktem, a stacją kolejową zostanie przekształcona w ścieżkę dla pieszych z wyłączeniem pojazdów i ukwiecona po obu stronach.

Ostatni aspekt – społeczny – odbywa się na poziomie jednostki oraz społeczności, poprzez wspólne inicjowanie archetypów rozwiązań w centrum kultury. Ważnym elementem zazieleniania osiedla będzie centrum społecznościowe za akweduktem.

– Znajdzie się w nim pierwszy prototyp parkletu, a także warsztaty na temat tego, jakie rośliny sadzić w określonych częściach osiedla i jak o nie dbać. W centrum powstaną również balkony otaczające budynki i zapewni szkolenia w zakresie ochrony środowiska. Centrum będzie również dostarczać informacji na temat wypasu owiec i sposobów wspierania jego funkcjonowania – tłumaczy

Łącznikiem między osiedlem a sąsiednimi obszarami będą ścieżki, które połączą również kolejne miejsca na osiedlu. Będą one odchodzić od drogi kwiatowej i przebiegać przez pastwiska oraz park prowadzący do cmentarza. Przestrzenie między blokami zostaną wypełnione parkletami do uprawy roślin. Pierwszy parklet demonstracyjny powstanie w centrum, a jego lokalizacja będzie znajdować się tuż przy wejściu na osiedle. Ostatecznie na osiedlu powstaną 43 takie obiekty.

Kompleksowe ujęcie

Uzasadniając swój werdykt jury konkursu podkreśliło, że zwycięska propozycja na nowo przedstawia dzielnicę Ciutat Meridiana w kompleksowy sposób i proponuje realne rozwiązania w różnych skalach, odnosząc się do kwestii społecznych, ekonomicznych, architektonicznych i środowiskowych.

Zdaniem jury projekt koncentruje się w szczególności na odzyskaniu starego akweduktu jako ważnego elementu tożsamości dzielnicy, łącząc go z dworcem kolejowym i resztą miasta za pomocą chodnika dla pieszych i zielonego korytarza. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na pomysł stworzenia centrum społecznościowego, które połączy działania związane z ochroną środowiska i zarządzaniem ogrodnictwem społecznym.

Wzorcowe osiedle w Melbourne

Wyróżnienie w konkursie otrzymały Marta Horyza i Martyna Studzińska z Politechniki Wrocławskiej za projekt rewitalizacji osiedla przy Edgars Rd w australijskim Melbourne. Swoją koncepcję przygotowały także pod opieką dr inż. Marzeny Heliak-Rużyły.

W swojej pracy przedstawiły kompleksowy plan obejmujący m.in. rewitalizację centrum handlowego, rozbudowę terenów zielonych oraz integracje placówek oświatowych. Efektem ma być stworzenie modelowego osiedla mieszkaniowego, które połączy zrównoważony rozwój z rozwojem lokalnej społeczności.

Ważnym elementem w projekcie jest zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom poprzez zbudowanie nowoczesnej infrastruktury dla pieszych m.in. szerszych chodników, dodatkowych przejść, zainstalowanie oświetlenie ulicznego oraz promocję ekologicznych środków transportu (ścieżki rowerowe) i transportu publicznego.

Koncepcja zakłada także przekształcenie pobliskiego strumienia – Edgars Creek – w tętniące życiem i bogate ekologicznie centrum osiedla. W tym celu autorki projektu proponują usunięciu gatunków inwazyjnych, poprawę jakości wody i tworzenie naturalnych siedlisk dla organizmów wodnych. Dla mieszkańców zainstalowane zostaną mosty i miejsca do wypoczynku wzdłuż rzeki.

 mic