Znajdujący się na liście UNESCO geopark Muskauer Faltenbogen/ Łuk Mużakowa przyciąga turystów wyjątkowym ukształtowaniem terenu, setkami pokopalnianych jezior i pozostałościami obiektów, które przypominają o górniczej historii tej części regionu. Właśnie zaczęły się prace nad aplikacją, która pomoże jeszcze bardziej zanurzyć się w przeszłość tego wyjątkowego miejsca. Pracują nad nią zespoły z Katedry Geodezji i Geoinformatyki Politechniki Wrocławskiej i TU Bergakademie Freiberg.

Geopark rozciągający się na przestrzeni ponad 170 km kwadratowych leży na polsko-niemieckim pograniczu, zajmując tereny w powiecie żarskim oraz w części Brandenburgii i Saksonii. Obejmuje wyjątkową strukturę geologiczną – Łuk Mużakowa, czyli powstałą w czasie zlodowacenia morenę czołową, uważaną za jedyną widoczną z kosmosu. Ma kształt podkowy – długiej na 40 km i szerokiej na 3–5 km.

Jako jeden z trzech w Polsce, a zarazem jedyny położony na terenie Polski i Niemiec należy do Światowej Sieci Geoparków zrzeszającej geoparki narodowe o statusie Światowego Geoparku UNESCO.

Wyjątkowe ukształtowanie terenu spowodowane działaniem lodowców, umożliwiało eksploatację płytko zalegających, pofałdowanych pokładów węgla brunatnego. Był wydobywany (odkrywkowo i metodami podziemnymi) przez około 130 lat. Niekiedy działało tam jednocześnie nawet kilkanaście kopalń. Gdy je zamknięto, teren poddano rekultywacji, a część dawnych odkrywek kopalni z czasem wypełniła się wodą – w wyniku powrotu zwierciadła wód podziemnych do stanu sprzed eksploatacji. Inne powstały po zalaniu terenównad dawnymi kopalniami podziemnymi. W efekcie – jak czytamy na stronie parku – jest tam dzisiaj ponad 300 podłużnych jezior górniczych o jaskrawych kolorach i wyjątkowej urodzie.

O górniczej przeszłości przypominają także inne pozostałości kopalnianej działalności – budynki, wejścia do sztolni czy resztki infrastruktury kolejowej. Wiele obiektów znajduje się jednak w stanie ruiny lub tylko wprawne oko jest w stanie dostrzec, że w konkretnym miejscu przed laty trwało wydobycie.

– Dlatego zaczynamy pracę nad aplikacją wykorzystującą rozszerzoną rzeczywistość, której przewodnicy czy sami turyści będą mogli używać, wędrując po tych terenach, by lepiej poznać te miejsca, ich historię i specyfikę – opowiada dr hab. inż. Jan Blachowski, prof. uczelni z Wydziału Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii PWr. – Aplikacja będzie zawierać około 20 modeli – tzw. cyfrowych bliźniaków – obiektów dziedzictwa działalności górniczej. Oznacza to, że spacerując po parku, będzie można wyjąć telefon, nakierować aparat na konkretne miejsce, a na ekranie telefonu pojawi się nieistniejąca już, np. maszyna górnicza, brykietownia, trójwymiarowy model wyrobiska odkrywkowego, elektrownia, droga transportowa, wieża szybowa czy przepompownia. A do tego oczywiście informacje i ciekawostki na temat tych obiektów.

Aplikację stworzą wspólnie zespoły naukowców: z Katedry Geodezji i Geoinformatyki na Politechnice Wrocławskiej – kierowany przez prof. Blachowskiego i z Technische Universität Bergakademie Freiberg – kierowany przez prof. Jörga Benndorfa oraz specjaliści z Europejskiego Ugrupowania Współpracy Terytorialnej Światowy Geopark UNESCO Muskauer Faltenbogen / UNESCO Geopark Łuk Mużakowa.

– Na ten projekt mamy trzy lata i ten czas wykorzystamy m.in. zebranie różnego rodzaju planów, zdjęć, dokumentacji i innych archiwaliów, inwentaryzację w terenie i samo przygotowanie cyfrowych rekonstrukcji – opowiada prof. Blachowski.

Sama aplikacja mobilna (i towarzysząca jej strona internetowa) to tylko część projektu „Cyfrowa podróż przez Geopark Łuk Mużakowa”, na którą międzynarodowy zespół zdobył finansowanie ze środków Programu Współpracy INTERREG Polska – Saksonia 2021-2027 (współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego).

Uczestnicy projektu zamierzają także przygotować m.in. interaktywną grę terenową, zapraszać na warsztaty młodzież, przewodników turystycznych i nauczycieli oraz organizować konferencje na temat lokalnego dziedzictwa. Przygotowane przez nich rekonstrukcje obiektów posłużą też do przygotowania fizycznych modeli w technice druku 3D wybranych obiektów, które staną w centrach informacji turystycznej po polskiej i niemieckiej stronie – w Łęknicy i w Weißwasser.

Na Politechnice Wrocławskiej w stworzenie aplikacji zaangażowany jest zespół, który ma już za sobą m.in. przygotowanie cyfrowej rekonstrukcji i wirtualnego spaceru po obozie Gross-Rosen, a także młodzi naukowcy specjalizujący się w fotogrametrii, skanowaniu laserowym i modelowaniu przestrzennym obiektów. Wspólnie z prof. Blachowskim nad tym zadaniem pracują dr inż. Jarosław Wajs, dr inż. Damian Kasza, dr inż. Anna Buczyńska i doktorantki Paulina Kujawa, Monika Hajnrych i Aleksandra Kaczmarek.

– Całe to przedsięwzięcie to, w pewnym sensie, konsekwencja naszych badań naukowych, które od kilku lat prowadzimy na terenie geoparku – opowiada prof. Blachowski. – Aktualnie jesteśmy w trakcie drugiego projektu ze środków konkursu „Opus” NCN*, w ramach którego analizujemy stan powierzchni w obszarze tamtejszej dawnej kopalni węgla brunatnego „Babina”. Mamy już sporą wiedzę na temat tego miejsca, zebraliśmy mnóstwo danych i pomyśleliśmy, że chcemy podzielić się tym, żeby wesprzeć rozwój turystyczny geoparku, a jednocześnie pomóc upowszechniać dziedzictwo tego miejsca.

Zespół prof. Blachowskiego do tej pory m.in. potwierdził, że teren kopalni „Babina” jest nadal aktywny – tzn. stale trwają tam wtórne deformacje terenu i w efekcie pojawiają się m.in. nowe zapadliska. Zebrane przez naukowców z PWr dane pozwoliły im więc opracować mapy dawnych wyrobisk podziemnych, która została wykorzystana do opracowania tablic informacyjnych przy ścieżkach dydaktycznych.

Obecnie badacze skupiają się na analizach zebranych danych, m.in. hydrogeologicznych i satelitarnych, które pozwolą na opracowanie modeli stanu roślinności i oceny, jak przyroda radzi sobie na trudnym pogórniczym terenie po wielu latach od zakończenia tam wydobycia i działaniach rekultywacyjnych. Badania zakończą się w 2025 r.

*Mowa o projekcie „Geneza i przebieg antropogenicznych i naturalnych deformacji terenu w obszarach pogórniczych dawnej kopalni węgla brunatnego »Babina«. Etap 2: Wpływ warunków hydrogeologicznych na przebieg deformacji terenów pogórniczych”. Badania prowadzone są w konsorcjum z KGHM Cuprum Centrum Badawczo – Rozwojowym oraz Państwowym Instytutem Geologicznym - Państwowym Instytutem Badawczym. Projekt finansuje Narodowe Centrum Nauki (NCN) w ramach konkursu Opus 22.

lucy