Naukowiec z Politechniki Wrocławskiej zwycięzcą finału 9. edycji FameLab Poland – konkursu dla popularyzatorów nauki. Dr inż. arch. Jerzy Łątka z Warszawy powrócił nie tylko z nagrodą główną, ale i nagrodą publiczności.

FameLab to międzynarodowy konkurs dla studentów, naukowców i osób zajmujących się zastosowaniem nauki w życiu codziennym. Uczestnicy stają na scenie, by przedstawić publiczności wybrane przez siebie zagadnienie naukowe. Mają na to zaledwie trzy minuty, a do pomocy wyłącznie rekwizyty, które są w stanie sami wnieść na scenę. Przy czym – nie mogą to być multimedia. W misji oczarowania jurorów i publiczności są więc zdani wyłącznie na własne umiejętności.

10 naukowców z całej Polski

Finał dziewiątej edycji polskiej odsłony konkursu rozegrano w niedzielę w Centrum Nauki Kopernik – przy zachowaniu wszelkich środków ostrożności związanych z pandemią. Przed kamerami i jury stanęło dziesięcioro naukowców z całej Polski wyłonionych w półfinałach, rozegranych jeszcze w ubiegłym roku. Byli wśród nich m.in. inżynier biomedyczna, inżynierowie materiałowi, zootechnik (a jednocześnie zawodniczka kadry narodowej w tajskim boksie) czy lekarz onkolog. Ich wystąpienia można było obejrzeć na żywo na kanale Youtube FameLab Poland (a teraz jest tam dostępne nagranie z finału).

Domy z papieru

Zdaniem jurorów najlepszą prezentację przygotował dr inż. arch. Jerzy Łątka z Katedry Architektury i Sztuk Wizualnych na Wydziale Architektury PWr. Pierwsze miejsce przyznano mu:

„Za radosną swobodę wypowiedzi. Za pokazanie nauki w codziennym zwyczajnym materiale, za ważny temat dotyczący ekologii i gospodarki odpadami oraz kwestii społecznych”

- tłumaczyło swój werdykt jury. Tworzyli je Irena Cieślińska – dyrektor programowa Centrum Nauki Kopernik, prof. Magdalen Fikus – biolożka molekularna i popularyzatorka nauki, prof. Zbigniew Nawrat – naukowiec, wynalazca, pionier robotyki medycznej i metod planowania operacji oraz dr Tomasz Piekot – językoznawca i komunikolog.

Dr Łątka opowiadał o architekturze z papieru – a zwłaszcza jej pomocowym aspekcie, czyli tworzeniu domów z budulca papierowego dla ofiar katastrof naturalnych i konfliktów zbrojnych. Tą tematyką zajmuje się od lat naukowo i zawodowo. Swoje wystąpienie zatytułował przewrotnie: „Zamieszkać w kartonie”.

- W obecnej chwili na kuli ziemskiej żyje 150 milionów osób w kryzysie bezdomności. To jest cztery razy tyle, ile liczy ludność Polski. Gdybyśmy sięgnęli po tę kartkę papieru i przetworzyli ją w taki sposób, żeby uzyskać materiał, który jest ekologiczny, wytrzymały, tani w produkcji i dostępny, a także niepromieniujący, moglibyśmy stworzyć dostępne budynki mieszkalne dla osób w trudnej sytuacji mieszkaniowej – opowiadał. I przypominał, że nie jest to fantastyka naukowa, a projekty już realizowane.

Japoński architekt Shigeru Ban, wykorzystując papierowe tuleje, stworzył bowiem mieszkania dla osób pozbawionych dachu nad głową w wyniku trzęsienia ziemi. Tuleje – ułożone jedna po drugiej – spięte były taśmą. Za swoje eksperymenty z materiałem i zwrócenie uwagi na potrzebujących został uhonorowany „architektonicznym Noblem”, czyli Nagrodą Pritzkera.

- My z kolei zbudowaliśmy House of Cards – przypominał dr Łątka w czasie niedzielnej prezentacji. – I nie jest to projekt polityczny. Jest to jednostka pomocowa wykonana z płyt o strukturze plastra miodu, które dzięki swojej konstrukcji są ośmiokrotnie bardziej wytrzymałe niż elementy płaskie. Holendrzy zaś wykorzystują do budowy domów tekturę falistą. Tzw. domy nawijane budowane są za pomocą wielkiej formy, która obracając się, nawija na siebie kolejne warstwy tektury, które są ze sobą sklejane. Tak przygotowany segment jest ściągany z tej formy i łączony z kolejnymi segmentami. Ściana tego domu jest w 100 proc. biodegradowalna, a jej żywotność określona jest na 50 lat. Tak więc zamieszkanie w kartonie nie musi oznaczać mieszania w pudle po telewizorze. Może to być obiekt piękny, wytrzymały, komfortowy, stworzony z materiałów, które na co dzień wykorzystywane są do produkcji opakowań. No a czym jest dom, jeżeli nie trochę większym opakowaniem?

Prezentacja spotkała się z dużym zainteresowaniem jurorów, którzy dopytywali m.in. o to, jak rozkłada się papier w naturze, na czym polega jego impregnowanie i czy można do budowy domów wykorzystać zwykłą makulaturę.

Wystąpienie spodobało się też internautom oglądającym finał konkursu. Oddali na niego najwięcej głosów, dzięki czemu zdobył także nagrodę publiczności.

Czas na międzynarodowy występ

Dr Łątka jako laureat pierwszego miejsca zyskał nie tylko nagrodę finansową, ale także prawo do reprezentowania Polski w półfinale międzynarodowej odsłony konkursu: FameLab International – organizowanego w ramach Cheltenham Science Festival.

Za polską edycję odpowiadały Centrum Nauki Kopernik i British Council – przy wsparciu Ministerstwa Edukacji i Nauki, Fundacji Kościuszkowskiej i Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki.

Dr inż. arch. Jerzy Łątka – pracuje w Katedrze Architektury i Sztuk Wizualnych na Wydziale Architektury PWr. W 2017 r. obronił doktorat na Wydziale Architektury Uniwersytetu Technicznego w Delft. W 2013 r. wraz z Shigeru Ban Architects i Voluntary Architects Network brał udział w projekcie i realizacji pomocowego przedszkola Paper Nursery School w mieście Yaan w Chinach. W 2016 r. zdobył pierwsze miejsce w konkursie Futu Wro Miasto Przyszłości / Laboratorium Wrocław w ramach Europejskiej Stolicy Kultury. Zrealizowany w ramach ESK projekt Domek z Kart / House of Cards jest pierwszą w Polsce jednostką mieszkalną wykonaną z komponentów papierowych. W 2017 r. dr Łątka został wybrany jednym z 30 kreatywnych Wrocławia, a w 2019 roku zwyciężył w plebiscycie miesięcznika Architektura-Murator: „Osobowości 25-lecia” w kategorii „Projektowanie zrównoważone i uniwersalne”. Jest założycielem platformy projektowo-badawczej architektury papierowej www.archi-tektura.pl.

Przeczytaj także:

• Drugie życie katalogów. Na dworcu powstaje instalacja z niepotrzebnego już papieru 
• Wrocław planuje osiedle socjalne. Urzędnicy przyglądali się propozycjom studentów z PWr 
• 7,5 mln zł na wyjątkowe projekty młodych naukowców 
• We Wrocławiu stanął Obiekt Niemożliwy 
• Pawilon Wolności stanął w Zajezdni Dąbie [ZDJĘCIA] 

Lucyna Róg