Fizyk teoretyk dr Tobias Dornheim z Centrum Badań Zaawansowanego Rozumienia Systemów CASUS (Center for Advanced Systems Understanding) przy Helmholtz-Zentrum Dresden-Rossendorf odebrał Europejską Nagrodę Naukową im. Stanisława Lema za rok 2024. Statuetkę wręczono już po raz czwarty. 

Kapituła konkursu, pod przewodnictwem prof. Macieja Lewensteina (ICFO – The Institute of Photonic Sciences, Barcelona), doceniła jego projekt „Model-free diagnostics of extreme states of matter in the imaginary time” („Bezmodelowa diagnostyka stanów ekstremalnych materii w czasie urojonym”) poświęcony badaniom nad ciepłą gęstą materią i fizyką wysokich gęstości energii. Otrzymał na nie prestiżowy ERC Starting Grant. 

– Laureata Lem Prize ogłaszamy zawsze w listopadzie, ale statuetkę wręczamy tradycyjnie wiosną. Dr Tobias Dornheim swoją pracą wprowadza nową metodę analizy ekstremalnych stanów materii, takich jak te występujące wewnątrz planet lub w eksperymentach z energią fuzji, bez polegania na modelach podatnych na błędy – mówił prof. Arkadiusz Wójs 

Dzięki zastosowaniu analizy „czasu urojonego” danych rentgenowskich naukowcy mogą teraz dokładnie mierzyć temperatury i inne właściwości. Ta technika została przyjęta w głównych ośrodkach eksperymentalnych, w tym w amerykańskich National Ignition Facility w Lawrence Livermore National Laboratory czy SLAC National Accelerator Laboratory, a także niemieckim European X-Ray Free Electron Laser oraz japońskim SPring-8 Angstrom Compact Free Electron Laser. 

– Ponadto laureat zajmuje się interpretacją i analizą rozpraszania promieniowania rentgenowskiego, diagnostyką eksperymentów z ciepłą gęstą materią oraz projektowaniem nowych układów eksperymentalnych – dodał rektor Politechniki Wrocławskiej. 

Statuetkę wręczono w trakcie uroczystości w budynku H-14, a dr Tobias Dornheim wygłosił również wykład „Towards a new era for warm dense matter diagnostics". 

– Dziękuję kapitule za docenienie moich badań i szansę na przedstawienie ich w trakcie dzisiejszego spotkania. To dla mnie wielki zaszczyt i wyróżnienie, które zostanie już ze mną na całą karierę naukową – powiedział dr Tobias Dornheim.  

Europejska Nagroda Naukowa im. Stanisława Lema (Lem Prize) została ustanowiona w 2021 roku dla upamiętnienia 100. urodzin wybitnego polskiego powieściopisarza fantastyki naukowej, który w 1981 r. otrzymał doktorat honoris causa Politechniki Wrocławskiej. Nagroda w wysokości 100 tys. zł przyznawana jest młodym naukowcom (do 40. roku życia) studiującym lub prowadzącym badania w Unii Europejskiej oraz krajach stowarzyszonych.  

Zwycięzcę corocznie wybiera kapituła, w skład której wchodzą wybitni naukowcy z zagranicy i Politechniki Wrocławskiej oraz Tomasz Lem, syn pisarza. Kandydaci są oceniani pod kątem swoich niedawnych odkryć lub znaczących osiągnięć w szeroko rozumianych dziedzinach nauki i inżynierii, z silnymi elementami technologii, interdyscyplinarności, kreatywności i wizji. 

Pierwszym laureatem został prof. Randall J. Platt, badacz z ETH Zürich, ekspert w dziedzinie inżynierii genetycznej. Kolejną statuetkę odebrał prof. Samuel Stranks z Uniwersytetu w Cambridge, specjalista w dziedzinie optoelektroniki, przed rokiem wyróżniono prof. Ido Kaminera, fizyka doświadczalnego z Technion. 

Czym jest ciepła gęsta materia? Dlaczego warto ją badać i jakie przyniesie to efekty? Zapraszamy do lektury rozmowy z laureatem Lem Prize 2024 dr. Tobiasem Dornheimem z Helmholtz-Zentrum Dresden-Rossendorf. 

Dr Tobias Dornheim od 2022 r. pracuje jako Junior Group Leader w zespole Frontiers of Computational Quantum Many-Body Theory (pol. Granice Obliczeniowej Kwantowej Teorii Wielu Ciał) w Centrum Badań Zaawansowanego Rozumienia Systemów CASUS (Center for Advanced Systems Understandin) przy Helmholtz-Zentrum Dresden-Rossendorf. 

CASUS to wspólne polsko-niemieckie centrum badawcze założone w 2019 r. w Görlitz. Jego ideą jest łączenie metod z matematyki, teorii systemów, nauki o danych oraz informatyki naukowej w celu ponownego przemyślenia badań nad systemami intensywnie wykorzystującymi dane.                                    

Laureat Lem Prize 2024 jest absolwentem studiów I, II i III stopnia na Uniwersytecie Chrystiana Albrechta w Kilonii. Pracę doktorską w dyscyplinie nauki fizyczne obronił z wyróżnieniem w kwietniu 2018 r.   

Jest beneficjentem, jako główny badacz, kilku projektów europejskich, w tym „Predicting the Extreme”, na który uzyskał 1,5 mln euro w ramach ERC Starting Grant oraz „X-ray laser optimization of laser fusion”, na który otrzymał 700 tys. euro z Just Transition Fund (Fundusz Sprawiedliwej Transformacji). 

Wręczona w trakcie uroczystości statuetka jest autorskim pomysłem i została wykonana przez prof. Przemysława Tyszkiewicza. 

Fundatorzy i partnerzy nagrody Lem Prize 2024: PCC Rokita S.A., KGHM Polska Miedź S.A., PKO Bank Polski S.A., Impel Group, Fundacja PKO Banku Polskiego, BERGMAN Engineering sp. z o. o. 

mic