Prof. Samuel Stranks z Uniwersytetu w Cambridge, specjalista w dziedzinie optoelektroniki odebrał Europejską Nagrodę Naukową im. Stanisława Lema za rok 2022. Statuetkę wręczono podczas gali w auli Politechniki Wrocławskiej.

Europejska Nagroda Naukowa im. Stanisława Lema (Lem Prize) została ustanowiona w 2021 roku dla upamiętnienia 100. urodzin wybitnego polskiego powieściopisarza fantastyki naukowej, który w 1981 r. otrzymał doktorat honoris causa Politechniki Wrocławskiej. Nagroda w wysokości 100 tys. zł przyznawana jest młodym naukowcom (do 40. roku życia) studiującym lub prowadzącym badania w Unii Europejskiej oraz krajach stowarzyszonych.

Zwycięzcę corocznie wybiera kapituła, w skład której wchodzą wybitni naukowcy z zagranicy i Politechniki Wrocławskiej oraz Tomasz Lem, syn pisarza. Kandydaci są oceniani pod kątem swoich niedawnych odkryć lub znaczących osiągnięć w szeroko rozumianych dziedzinach nauki i inżynierii, z silnymi elementami technologii, interdyscyplinarności, kreatywności i wizji.

Pierwszym laureatem został prof. Randall J. Platt, badacz z ETH Zürich, ekspert w dziedzinie inżynierii genetycznej.

– W tym roku wpłynęło 26 wniosków z czternastu różnych krajów, w tym trzy zgłoszenia z Polski. Ostatecznie kapituła konkursu przyznała nagrodę prof. Samuelowi Stranksowi z Wydziału Inżynierii Chemicznej i Biotechnologii Uniwersytetu w Cambridge – powiedział prof. Arkadiusz Wójs, rektor Politechniki Wrocławskiej. – Doceniono tym samym jego badania nad optycznymi i elektronicznymi właściwościami nowych półprzewodników, w tym perowskitów halogenkowych – dodał.

Perowskity halogenkowe stworzyły nowe możliwości w dziedzinie łatwych do dostosowania do potrzeb użytkowych i wysokowydajnych półprzewodników, obiecujących z punktu widzenia produkcji niedrogich, efektywnych energetycznie ogniw słonecznych i urządzeń oświetleniowych. Aby jednak osiągnęły one oczekiwany potencjał, nadal konieczne są badania, które poprawę ich wydajności i niezawodności. Prace prof. Samuela Stranksa umożliwiły zrozumienie tych procesów, co przekłada się na komercjalizację technologii.

– Jestem zaszczycony otrzymaniem nagrody i bardzo się cieszę, że mogę odebrać ją osobiście i opowiedzieć o prowadzonych przez mój zespół badaniach. Jako naukowcy polegamy w dużej mierze na naszych grupach badawczych, które pobudzają rozwój idei i wnoszą ogromny wkład w prowadzone badania. To zaszczyt móc pracować z tak wspaniałymi ludźmi – mówił prof. Samuel Stranks.

W trakcie wydarzenia laureat wygłosił wykład „The Future of Perovskites for Solar Power and Lighting” na temat rozwoju technologii perowskitów halogenkowych, w którym przedstawił m.in. wyzwania stojące przed naukowcami, by ta technologia mogła w szybkim czasie trafić do masowej produkcji. 

Prof. Samuel Stranks studia doktoranckie ukończył w 2012 r. jako stypendysta programu Rhodesa na Uniwersytecie Oksfordzkim oraz laureat konkursu na pracę dyplomową Instytutu Fizyki (Institute of Physics Roy Thesis Prize).

W latach 2012-2014 był młodszym stypendystą na Uniwersytecie Oksfordzkim i w Worcester College w Oksfordzie, w latach 2014-2016 przebywał na stypendium im. Marie Curie na Massachusetts Institute of Technology (MIT), a następnie – w 2017 r. – założył własny zespół badawczy na Uniwersytecie w Cambridge. Jest stypendystą Towarzystwa Królewskiego (stypendium Royal Society University Research Fellowship).

W 2016 r. otrzymał nagrodę IUPAP Young Scientist in Semiconductor Physics Prize, w kolejnym roku – Early Career Prize przyznawaną młodym naukowcom przez Europejskie Towarzystwo Fizyczne (European Physical Society), w 2018 roku – nagrodę im. Henry’ego Moseley’a oraz medal Instytutu Fizyki, w 2019 r. – nagrodę Marlow od Królewskiego Towarzystwa Chemicznego (Royal Society of Chemistry), w 2021 r. – nagrodę im. Stuarta Wenhama przyznawana przez Instytut Inżynierów Elektryków i Elektroników (IEEE – Institute of Electrical and Electronics Engineers), a w 2021 r. – nagrodę Leverhulme w dziedzinie fizyki oraz nagrodę EES Lectureship.

Prof. Stranks jest również stypendystą TED, wymienionym na liście MIT Technology Review jako jeden z 35 europejskich innowatorów poniżej 35. roku życia, a także współzałożycielem Swift Solar, firmy opracowującej lekkie perowskitowe panele fotowoltaiczne oraz Sustain/Ed, organizacji non-profit zajmującej się edukacją dzieci w wieku szkolnym w zakresie rozwiązań dotyczących zmian klimatu.

Jest także redaktorem naczelnym czasopisma AAAS Science Advances.

Wręczona w trakcie uroczystości statuetka jest autorskim pomysłem i została wykonana przez prof. Przemysława Tyszkiewicza.

Fundatorami nagrody Lem Prize 2022 są: Bergman Engineering, TestArmy Group, Santander Universidades, PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A., PCC Rokita oraz Fundacja PKO Banku Polskiego.

Co jest takiego ekscytującego w perowskitach?
Czy spowodują przełom w fotowoltaice i dlaczego nie będzie można łatwo skomercjalizować tego rozwiązania.
O tym opowiada laureat Lem Prize 2022 prof. Samuel Stranks z Uniwersytetu w Cambridge

Odsłoniecie pomnika Stanisława Lema

Jednym z punktów uroczystości było odsłonięcie rzeźby Stanisława Lema, która stanęła przy budynku Bibliotechu. Trzymetrowe, wykonane z granitu strzegomskiego dzieło autorstwa dr. hab. Grzegorza Niemyjskiego, prof. Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu przedstawia twarz pisarza w formie drobnych otworów nawierconych na powierzchni skalnego bloku.

– Drobnoziarnisty granit w kolorze soli z pieprzem bardzo mi odpowiadał ze względu na dopasowanie do fasady budynku. Wyzwaniem było wydobycie tak dużego bloku i nawiercenie otworów, ale wszystko udało się przygotować znakomicie – mówił prof. Grzegorz Niemyjski. – Tak naprawdę ten obiekt jest zrobiony z kamienia, który jest rusztowaniem dla wizerunku i światła, bo dzięki jego załamaniu w otworach widzimy twarz pisarza – dodał. 

Prof. Arkadiusz Wójs wyjaśnił, że pomysł na przygotowanie pomnika pojawił się kilka miesięcy temu, w trakcie badań dotyczących nowej strategii Politechniki Wrocławskiej. 

– W różnych rozmowach pojawiły się opinie, że jako duża uczelnia powinniśmy się zajmować poważnymi badaniami mającymi wpływ na otaczający nas świat. To bardzo rezonuje z twórczością Stanisława Lema, która z jednej strony dotyczy techniki, a dodatkowo także różnych aspektów etycznych – mówił rektor. – Dlatego właśnie powinniśmy być wielodziedzinowym uniwersytetem wywodzącym się z inżynierii, ale dotykającym wielu współczesnych problemów i zagadnień. Stanisław Lem, którego cytat otwiera przyjętą niedawno strategię uczelni, stał się w pewnym sensie naszym patronem. Teraz jego pomnik będzie przypominał o naszej odpowiedzialności przed światem – dodał.

 mic