Naukowcy z Wydziału Inżynierii Środowiska pracują nad przyrządami pomiarowymi i urządzeniami, które pomogą w opiece nad pszczelimi rodzinami. Na dachu jednego z budynków w kampusie głównym PWr powstało „Ulopolis”, czyli politechniczna pasieka.

Znaczenie pszczół dla człowieka i środowiska przyrodniczego trudno jest przecenić. Niestety, od pewnego czasu obserwuje się systematyczne zmniejszanie populacji tych pożytecznych owadów. Zjawisko to ze szczególną intensywnością występuje w Europie i USA.

Tradycyjne metody walki z masowym wymieraniem pszczoły miodnej są tylko w ograniczonym stopniu pomocne. Stąd, w wielu ośrodkach badawczych, podejmowane są różnego rodzaju prace nad nowymi strategiami pozwalającymi uratować ten gatunek owadów. W te działałania wpisuje się również Politechnika Wrocławska, a szczególnie Wydział Inżynierii Środowiska.

Zaczęło się od pewnego projektu

W 2017 r. Wydział Inżynierii Środowiska i Wrocławskie Centrum Sieciowo-Superkomputerowe przystąpiły do realizacji projektu finansowanego ze środków NCBiR, w ramach programu badawczego BIOSTRATEG. Jego celem było opracowanie innowacyjnych, inteligentnych narządzi monitorujących występowanie zgnilca złośliwego (amerykańskiego) oraz podwyższonego poziomu porażenia Varroa destructor w rodzinach pszczoły miodnej.

Projekt zakończył się pomyślnie w 2021 roku, a jego efektem były prototypy detektorów tych dwóch bardzo niebezpiecznych chorób pszczoły miodnej.

– Częste rozmowy z pszczelarzami utwierdziły nas w przekonaniu, że współczesne pszczelarstwo bardzo potrzebuje nowoczesnego sprzętu technicznego, który usprawniłby gospodarkę pasieczną – mówi dr hab. Andrzej Szczurek, prof. uczelni z Wydziału Inżynierii Środowiska.

 Szczególne zainteresowanie naukowców z PWr zwrócił brak przyrządów pomiarowych pozwalających w sposób prosty i tani pozyskiwać informacje o kondycji rodzin pszczelich, a także o warunkach panujących wewnątrz uli.

Wspólne przedsięwzięcie

Nasi badacze rozpoczęli współpracę z fundacją „Ambasada Pszczół”, która aktywnie uczestniczy w różnego typu akcjach edukacyjnych związanych z ochroną i ratowaniem owadów zapylających. Po podpisaniu umowy, stowarzyszenie przekazało uczelni trzy ule wraz z pszczelimi rodzinami. „Ambasada Pszczół” zobowiązała się też do zapewnienia profesjonalnej opieki nad nimi.

– Przekazane ule zasiedliliśmy pszczołami i powstała pasieka, którą nazwaliśmy Ulopolis – wyjaśnia dr hab. inż. Monika Maciejewska, prof. uczelni z Katedry Klimatyzacji, Ogrzewnictwa, Gazownictwa i Ochrony Powietrza. – Było to możliwe dzięki życzliwości i bezinteresownej pomocy wielu osób, szczególnie pracowników W7 i administracji uczelni – dodaje.

Ule umieszczono na dachu budynku C-6. Taka lokalizacja zapewnia bezpieczeństwo pracownikom, studentom, a także pszczołom. Specjalnie zaprojektowany podest wraz z systemem mocowań gwarantuje ulom ochronę i stabilność podczas silnych wiatrów, a rosnące w pobliżu rośliny zapewniają owadom pożytek.

Pasieka jedyna w swoim rodzaju

Zakładanie pasiek pszczelich w miastach nie należy do nadzwyczajnych przedsięwzięć. O wyjątkowości Ulopolis świadczy natomiast jej charakter i przeznaczenie. Pasieka posiada bowiem rozbudowaną infrastrukturę pomiarową i obserwacyjną. Środki na opracowanie i zakup sprzętu pochodzą w całości z budżetu Wydziału Inżynierii Środowiska.  

Zamontowane czujniki temperatury, wilgotności i gazów pozwalają monitorować warunki panujące wewnątrz uli. Znajdująca się w pobliżu stacja meteorologiczna dostarcza dane o aktualnej sytuacji pogodowej. Posadowienie uli na specjalnie skonstruowanych wagach umożliwia z kolei ciągły pomiar ich masy. Natomiast system kamer pozwala obserwować zarówno wylotki, jak i wnętrze uli.

– Przyglądanie się życiu pszczół w warunkach naturalnych jest niezwykle wciągające, jednak decyzja o monitoringu wnętrza uli rodziła początkowo liczne obawy. Dotyczyły one przede wszystkim reakcji pszczół na zainstalowane urządzenia, które są obcym elementem w ich naturalnym środowisku – dodaje prof. Monika Maciejewska. – Ponad miesięczne obserwacje pasieki, dowodzą jednak, że zarówno czujniki, jak i kamery nie przeszkadzają owadom i są przez nie akceptowane. Utwierdza nas to w przekonaniu, że ciągły monitoring rodzin pszczelich i ich otoczenia jest w praktyce możliwy – zaznacza.

I jak zapewnia prof. Andrzej Szczurek, będzie on rozwijany, a otrzymane wyniki prezentowane online. Dzięki zaangażowaniu Wrocławskiego Centrum Sieciowo-Superkomputerowe, dane pochodzące z monitoringu pasieki są transmitowane, zabezpieczane i archiwizowane na serwerach.

WCSS odpowiada również za aspekty techniczne związane z przygotowaniem i utrzymaniem strony internetowej pasieki. Udostępniamy na niej m.in. streaming obrazu ze wszystkich kamer.

Ciągle coś nowego

Jak podkreślają inicjatorzy pasieki, Ulopolis nie jest przeznaczone do produkcji miodu, jak również do badania biologii pszczoły miodnej. Pasieka jest stanowiskiem badawczym służącym do testowania – w warunkach terenowych – różnego rodzaju rozwiązań technicznych, które mogą znaleźć zastosowanie w pszczelarstwie.

Projekt Ulopolis, który obejmuje nie tylko pasiekę, jest ciągle rozwijany. W najbliższym czasie w sąsiedztwie budynku C-6 planowane jest założenie rabaty kwiatów, która zapewni pszczołom pożywienie.

Warto podkreślić, że Ulopolis może pełnić ważną rolę w podnoszeniu świadomości ekologicznej, a także w popularyzacji idei pszczelarstwa miejskiego.

– Ważne jest umacnianie przekonania, szczególnie wśród kandydatów na wyższe uczelnie, że studia na PWr mogą mieć charakter interdyscyplinarny –  zaznacza prof. Andrzej Szczurek.

mic