Platformy Drobnowidz, opracowane przez interdyscyplinarny zespół prof. Teodora Gotszalka z Wydziału Elektroniki, Fotoniki i Mikrosystemów, wyróżniono w II edycji uczelnianego konkursu Tesla Prize.

Nagroda Politechniki Wrocławskiej im. Nikoli Tesli (Tesla Prize) powstała w 2023 roku i przyznawana jest za osiągnięcie ukończone lub udokumentowane w poprzednim roku kalendarzowym, wyróżniające się oryginalnością i wpływem na dyscyplinę naukową oraz otoczenie społeczne lub gospodarcze.

Upamiętnia ona wybitnego badacza Nikolę Teslę, którego kreatywne i nieszablonowe podejście do rozwiązywania problemów zmieniło świat nauki.

W drugiej edycji kapituła, pod przewodnictwem prof. Elżbiety Frąckowiak z Politechniki Poznańskiej, jednogłośnie zdecydowała o wyróżnieniu osiągnięcia „Rodzina platform pomiarowych Drobnowidz dla nanometrologii” zespołu naukowego, którym kieruje prof. Teodor Gotszalk.

W jego skład weszło dziesięć osób z Katedry Nanometrologii na W12: dr hab. inż. Tomasz Piasecki, prof. uczelni, dr hab. inż. Andrzej Sikora, prof. uczelni, mgr inż. Bartosz Pruchnik, mgr inż. Dominik Badura, mgr inż. Władysław Kopczyński, mgr inż. Ewelina Gacka, dr inż. Piotr Smagowski, dr inż. Piotr Putek, dr inż. Marcin Palewicz oraz dr hab. inż. Damian Pucicki, prof. uczelni.

Ponadto z zespołem współpracowało pięć osób spoza PWr: dr inż. Krzysztof Gajewski (Nokia Solutions and Networks), dr inż. Andrzej Sierakowski i dr inż. Paweł Janus (obaj Sieć Badawcza Łukasiewicz), mgr inż. Andrzej Dzierka (JC Andrzej Dzierka) oraz prof. Ivo W. Rangelow (Technische Universität Ilmenau).

Wspólnie opracowali rozwiązanie charakteryzujące się systemami pomiarowymi pozwalającymi na prowadzenie działań niestandardowych w różnych technologiach nanoskopowych. – Jest to unikatowe osiągnięcie w skali kraju i Europy, którego zastosowanie znajduje odzwierciedlenie w wielu programach badawczych – komentuje prof. Teodor Gotszalk, lider zespołu.

Jury nagrody, w swoimi uzasadnieniu, doceniło oryginalność osiągnięcia oraz jego wpływ na dany obszar nauki. Jednocześnie zdecydowało o nieprzyznaniu nagrody głównej za rok 2024.

Drobnowidzenie w cenie

„Rodzina platform pomiarowych Drobnowidz dla nanometrologii” to systemy badawcze różnych mikroskopii skanujących. Do tej grupy należą m. in. mikroskopia bliskich oddziaływań, mikroskopia elektronowa czy mikroskopia de Broglie’a. – Zasadniczą cechą tych rozwiązań jest ich otwarta architektura oraz elastyczność, umożliwiająca niestandardową wysokorozdzielczą nanometrologię struktur, zarówno tych materiałowych, jak i przyrządowych – tłumaczy prof. Teodor Gotszalk.

Naukowiec dodaje, że to właśnie te właściwości pozwoliły na obserwacje właściwości cieplnych, mechanicznych i elektrycznych w układach nanoelektronicznych, materiałach dwuwymiarowych czy strukturach mikrobiologicznych.

Systemy klasy Drobnowidz łączą elektronikę akwizycji danych i sterowania z mechaniką precyzyjną oraz optyką. – Naszym pomysłem jest to, aby ich sercem były układy mikroelektromechaniczne, które pełnią rolę narzędzia pozwalającego na operowanie i prowadzenie pomiaru w nanoskali – opowiada prof. Gotszalk.

Harmonia i młodość

Nad stworzeniem platform pracował interdyscyplinarny zespół składający się z 18 osób. Tworzą go informatycy, elektronicy, mechanicy i technologowie wytwarzania układów mikroelektromaszynowych.

– Mamy też badaczy z Instytutu Mikroelektroniki i Fotoniki Sieci Łukasiewicza w Warszawie i niemieckiego Uniwersytetu Technologicznego w Ilmenau – wylicza prof. Teodor Gotszalk. – Szczególnie cenne dla mniej jest to, nasza współpraca przebiega niezwykle harmonijnie. Mam tutaj grono młodych, ambitnych ludzi, z którymi praca jest ciągłą przygodą i źródłem prawdziwej satysfakcji. Tak właśnie powinno się tworzyć naukę, i jestem pewien, że tylko kwestią czasu są następne pomysły i rozwiązania ich strony.

Rozwiązania typu Drobnowidz od lat stanowią o rozpoznawalności Katedry Nanometrologii z W12. Tylko w ostatnich latach jej pracownicy, zajmujący się tą tematyką, otrzymali sześć grantów od Narodowego Centrum Nauki (NCN) oraz dwa z programów Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (FNP), a także przyznano im sześć grantów europejskich, finansowanych w 6. i 7. programie ramowym UE i programie metrologicznym EMPIR.

– Doświadczenia zebrane w trakcie tych badań ściśle przekładają się poziom kształcenia i dydaktyki w naszej katedrze. Mogę też stwierdzić, że lata pracy wielu badaczy sprawiło, że powstała i stale rozwija się wrocławska szkoła konstrukcji współczesnych układów elektronicznych – podsumowuje prof. Gotszalk.