W kosmodromie w szwedzkiej Kirunie trwają ostatnie przygotowania do finału programu BEXUS. Studenci z pięciu europejskich uniwersytetów wyślą balonem w stratosferę swoje eksperymenty badawcze. Koło naukowe z Politechniki Wrocławskiej zamierza zbadać proces rozpadu freonu

Uczestnicy programu BEXUS do lotu szykowali się od wielu miesięcy. Grupy studentów z całej Europy najpierw przeszły selekcję, a potem kilka etapów weryfikacji ich pomysłów na eksperymenty badawcze w stratosferze i postępów w pracach nad nimi.

Program BEXUS jest wspólną inicjatywą Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA), Szwedzkiej Krajowej Rady ds. Przestrzeni Kosmicznej (SNSB) i Niemieckiej Agencji Kosmicznej (DLR). Dzięki niemu młodzi ludzie mają nie tylko szansę na przeprowadzenie ciekawych eksperymentów, ale także wdrożenie się w badania przestrzeni kosmicznej i w przyszłości pracę w branżach kosmicznych.

Wśród finalistów są studenci z Politechniki Wrocławskiej działający w Międzywydziałowym Kole Naukowym WSAG. Ich projekt to FREDE – od angielskiego Freon Decay Experiment. Zamierzają w nim zbadać proces rozpadu freonu w stratosferze, a dokładniej jego szybkość nazywaną kinetyką reakcji fotochemicznej.

Tym samym balonem, który uniesie się na wysokość co najmniej 20 km, polecą także norwesko-niemiecki CPT-SCOPE, czyli teleskop cząstek kosmicznych, belgijski HACORD - wysokościowy detektor promieniowania kosmicznego z Uniwersytetu w Antwerpii oraz hiszpański projekt SPADE, którego celem jest zebranie danych z eksperymentów za pomocą smartfona.

Balon poleci w stratosferę między 5 a 11 października - termin zależy oczywiście od warunków atmosferycznych. Studenci są już na miejscu i przeprowadzają ostatnie testy swojej aparatury.

WSAG w ramach swojego projektu zbudował chromatograf. To aparatura ważąca około 20 kg, która przypomina „pudełko” o wymiarach 50 x 50 x 35 cm. Początkowo studenci planowali stworzenie spektroskopu, ale ostatecznie zdecydowali się na przygotowanie urządzenia bardziej złożonego.

Ich projekt zakłada wykorzystanie worków zawierających związki freonu o różnych stężeniach i wyeksponowanie ich na działanie promieniowania słonecznego na wysokości około 27 kilometrów nad ziemią. Następnie freon zostanie przepuszczony przez aparaturę chemiczną, co pozwoli na określenie związków powstałych w wyniku reakcji jego rozpadu.

Do swojego chromatografu studenci doczepią więc foliowe torebki wypełnione 300 ml freonu. Zostaną zamocowane na aluminiowym stelażu, który ma zabezpieczyć je przed zniszczeniem. Gdy balon znajdzie się już na wysokości ponad 20 km, układ pneumatyczny urządzenia zacznie automatycznie pobierać z woreczków około pięciomililitrowe próbki freonu. Studenci w razie problemów mogą też sterować wydzielaniem próbek z ziemi. Freon trafi do komory pomiarowej zbudowanej m.in. z kolumny chromatograficznej i detektora. Tam zacznie rozpadać się, a urządzenie pozwoli określić, jakie substancje powstają w wyniku tego procesu i jak szybko.

Dane te, dzięki transmisji radiowej, będą na bieżąco spływać do studentów. Poza tym będą też automatycznie zapisywane przez urządzenie. Sam eksperyment będzie także rejestrowany przez dwie kamery. Jedna będzie co minutę robić zdjęcie aparatury, a druga pokazywać obraz samego lotu.

- Nasze pomiary będą jeszcze musiały zostać uwiarygodnione poprzez badania w laboratorium – opowiada Jędrzej Górski, kierownik projektu i doktorant na Wydziale Mechaniczno-Energetycznym. – Nie dadzą nam jednak na tym etapie jednoznacznych wyników i odpowiedzi. Można je uznać za test naszej koncepcji badania rozpadu freonu w stratosferze, który pozwoli nam określić, jakie elementy naszej aparatury pomiarowej powinniśmy jeszcze udoskonalić. Mam nadzieję, że w przyszłym roku uda się kontynuować ten projekt w kolejnej edycji programu BEXUS.

Więcej na temat projektu FREDE na jego stronie internetowej?.

lucy