Centrum im. Hugona Steinhausa Politechniki Wrocławskiej obchodzi 30-lecie swego istnienia. Z powodu pandemii organizatorzy musieli przełożyć uroczystości jubileuszu na…lepsze czasy.

Trzydzieści lat temu – dokładnie 10 października 1990 r. -  na mocy decyzji senatu uczelni utworzono Centrum im. Hugona Steinhausa. Ówczesny rektor prof. Jan Kmita utworzył centrum jako ośrodek metod statystycznych w nauce i technice. Organizację powierzono prof. Aleksandrowi Weronowi, wnioskodawcy, który poznał osobiście prof. Steinhausa jeszcze jako student kierunku matematyka na Uniwersytecie Wrocławskim, a piastuje funkcję dyrektora nieprzerwanie do dzisiaj.

Centrum im. Hugona Steinhausa za główny cel swojej działalności wyznaczyło sobie propagowanie nie tylko swojego patrona ale przede wszystkim zastosowań matematyki. Organizowanie licznych konferencji związanych z matematyką i jej zastosowaniami, spotkań interdyscyplinarnych z wybitnymi uczonymi czy praktykami ale i wspieranie publikacji poświęconych matematycznym zagadnieniom w nauce i technice, to tylko część działań w trakcie ostatnich 30 lat.

Prof. Aleksander Weron wspomina, że gdy występował o nazwę centrum, to zaproponował, aby w opisie znalazł się zapis: ośrodek „metod stochastycznych” czyli metod procesów losowych. - Pochodzące z języka greckiego słowo „stochastyczny” było nie zrozumiałe dla wielu osób więc ktoś je po drodze zamienił na…ośrodek „metod statystycznych” – wyjaśnia prof. Weron. - To nie jest to samo, bo jak często powtarzał wybitny hinduski statystyk C.R. Rao Statystyka jest jak kostium kąpielowy bikini. Odsłania oczywiste, ale skrywa istotne. 

Dlatego od wielu lat używana jest nazwa skrócona, czyli Centrum im. Hugona Steinhausa. - Do patrona centrum trafiały na ul Orłowskiego 15 na Biskupinie listy z Japonii…adresowane krótko:  Prof. Hu-Go Wroclaw, Poland.

Światowej sławy polski matematyk  

Hugo Steinhaus urodził się 14 stycznia 1887 r. Zmarł 25 lutego 1972 r. we Wrocławiu. Dzieciństwo spędził w Jaśle i po ukończeniu tam szkoły ludowej i gimnazjum klasycznego rozpoczął w 1905 r. we Lwowie studia z filozofii i matematyki. Po roku przeniósł się do Getyngi. Tam w latach 1906-1911 studiował matematykę, a także dyscypliny objęte ogólną nazwą matematyki stosowanej, ponadto zaś astronomię.

10 maja 1911 r. uzyskał doktorat w ówczesnej światowej stolicy matematyki, a jego promotorem był David Hilbert. Rozprawa nosiła tytuł: „Neue Anwendungen des Dirichlet‘schen Prinzips”. Alumni Georg-August-Universität Göttingen docenili Steinhausa w 2018 r. jako wybitnego absolwenta fundując tradycyjną  honorową tablicę „Hugo Steinhaus – Mathematiker 1906-1911” na budynku przy ul. Planckstrasse 1, w którym mieszkał w Getyndze. Takich tablic w Getyndze jest ponad 300.

To tam – pod wpływem kontaktów z Feliksem Kleinem, który założył w Getyndze Stowarzyszenie dla Popierania Matematyki Czystej i Stosowanej, Carlem Runge, dyrektorem Instytutu Matematyki Stosowanej i Constantinem Carathéodory, ówczesnym docentem matematyki – rozwinęły się zainteresowania Steinhausa zastosowaniami matematyki.

Pod wpływem Dawida Hilberta i Hermana Minkowskiego nawiązał w 1910 r. bliski kontakt z przebywającym wtedy w Getyndze znanym fizykiem amerykańskim, laureatem Nagrody Nobla z r. 1907, Albertem A. Michelsonem, który zaproponował mu nawet, by pojechał z nim do Chicago w charakterze swojego matematycznego asystenta. Jednak nie doszło do tego, bo Steinhaus dosyć już miał pobytu na obczyźnie i wrócił do Jasła.

Podczas pierwszej wojny światowej służył w artylerii Legionów Polskich, a później pracował w Dyrekcji Odbudowy Kraju w Krakowie. Na krakowskich Plantach dokonał swojego największego odkrycia – talentu matematycznego Stefana Banacha w  1917 r., co zostało udokumentowane w postaci „ławeczki matematycznej” na Plantach w pobliżu Wawelu.

Steinhaus habilitował się na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie w 1918 r. Dopiero jednak nominacja na profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie w 1920 r. stała się początkiem jego kariery akademickiej. To we Lwowie prowadził intensywne badania z szeregów trygonometrycznych, analizy funkcjonalnej i podstaw teorii prawdopodobieństwa.  W sumie od 1916 do 1941 r.  związany był z Uniwersytetem Jana Kazimierza we Lwowie.

Od 1945 r. organizował życie uniwersyteckie we Wrocławiu. Był m.in. pierwszym dziekanem Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii, wspólnego dla Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej. Był twórcą dwóch szkół matematycznych: analizy funkcjonalnej (wspólnie ze Stefanem Banachem) we Lwowie i zastosowań matematyki we Wrocławiu. Od 1945 r. był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności.

Pragnienie wizualizacji matematyki doprowadziło go do napisania bardzo popularnej na świecie książki pt. „Kalejdoskop matematyczny”. Ukazała się drukiem w 1938 r., równocześnie po polsku we Lwowie i po angielsku w Nowym Jorku, a doczekała się przekładu na kilkanaście języków. Osiągnięcia Hugona Steinhausa liczą się w matematyce światowej do dziś. Są opiewane nawet w tomiku wierszy Susany H. Case „Scottish Café”, który ukazał się w Nowym Jorku w 2002 r.

ula