Jury amerykańskiego konkursu doceniło projekty niskoemisyjnego centrum rolniczego przygotowane przez studentów Wydziału Architektury PWr. Spośród wielu propozycji nadesłanych przez młodych architektów z całego świata nagrodziło koncepcje Angeliki Śliwińskiej oraz Wojciecha Bandyka i Roksany Gleizner.

Architecture at Zero organizowany jest od 12 lat. To międzynarodowy konkurs dla studentów i architektów pracujących już w zawodzie, który promuje rozwiązania niskoemisyjne i zeroenergetyczne budynki.

Projekty zgłaszane do konkursu muszą spełniać wymogi opisane w California’s Long Term Energy Efficiency Strategic Plan – dokumencie ogłoszonym przez Kalifornijską Komisję ds. Użyteczności Publicznej (CPUC).

Rywalizację organizują Amerykański Instytut Architektów w Kalifornii (AIA CA) i Amerykański Instytut Studentów Architektury (AIAS) we współpracy z dużymi firmami z branży energetycznej.

Nowoczesne centrum rolnicze

Tegorocznym wyzwaniem projektowym było niskoemisyjne edukacyjne centrum rolnicze (określane jako Teaching & Innovation Farm Lab), a uczestnicy konkursu startujący w kategoriach dla profesjonalistów i studentów drugiego stopnia musieli także zaprojektować miejsca noclegowe dla uczestników kursów, które miałyby odbywać się w tym centrum.

Na lokalizację ośrodka wyznaczono Allensworth w hrabstwie Tulare. Osada została założone w 1908 roku przez pułkownika Allena Allenswortha jako samowystarczalna społeczność, w której osoby czarnoskóre mogły posiadać ziemię i niezależnie prosperować. Allensworth musiała zmagać się z wieloma wyzwaniami, m.in. ograniczonym dostępem do zasobów, kryzysem gospodarczym i różnymi zaniedbaniami.

Organizatorzy oczekiwali m.in. szczegółowego opisu zaproponowanych w projektach systemów związanych z zapewnianiem efektywności energetycznej, energią odnawialną, magazynowaniem energii i redukcją emisji dwutlenku węgla. Uczestnicy mieli także wskazać, w jaki sposób zaprojektowane przez nich budynki uwzględniają strategie adaptacji do zmian klimatycznych oraz wspierają równość.

W jury oceniającym projekty byli uznani architekci i naukowiec z National Renewable Energy Laboratory.

Drewniany ośrodek z szedowym dachem

W jednej z kategorii konkurs nagrodę Citation Award przyznano Angelice Śliwińskiej za projekt Farm Forward. Przygotowała go pod opieką dr. hab. inż. arch. Pawła Kirschke, prof. uczelni i dzięki konsultacjom z doktorantem Andrzejem Kaczmarkiem.

Zaproponowała parterowy budynek na planie w kształcie odwróconej litery „L”, otoczony terenami zielonymi z drzewami zacieniającymi przestrzeń i z niewielkim pawilonem ogrodowym. Ośrodek powstałby z lokalnych materiałów – m.in. drewna z miejskich tartaków, a główną konstrukcję budynku stanowiłyby bloczki z betonu konopnego, gwarantując (w klimacie śródziemnomorskim Kalifornii) dobrą izolację termiczną, niepalność oraz odporność na rozwój grzybów i pleśni.

W ośrodku mieściłyby się m.in. lokalny ryneczek produktów – jako najbardziej wyeksponowana przestrzeń, przyciągająca klientów już z drogi (owocami i warzywami wystawianymi na sprzedaż w wielkich skrzyniach na tarasie), a także przestrzenie produkcyjne, laboratorium, pomieszczenia konferencyjne i warsztatowe, duża kuchnia i przestrzeń magazynowa.

Studentka w swoim projekcie zaproponowała wykorzystanie gruntowej pompy ciepła (do chłodzenia i ogrzewania), oświetlenia ledowego, paneli fotowoltaicznych, blach trapezowych z zaprojektowanym systemem perowskitowym i baterii sodowo-jonowych (do magazynowania nadwyżki energii wytworzonej ze źródeł odnawialnych w okresach niskiego zapotrzebowania na nią). Zaprojektowała także zbiornik wodny, zielone dachy oraz sufity podwieszane.

–  Zadbałam również o wykorzystanie w pełni światła dziennego, stosując świetliki w daszkach szedowych, dzięki czemu pomieszczenia znajdujące się wewnątrz, będą dobrze doświetlone, a jednocześnie nie będzie to wpływało na przegrzewanie budynku. Takie rozwiązanie zmniejszałoby zapotrzebowanie na oświetlenie elektryczne – opowiada autorka projektu.

Zgodnie z jej wyliczeniami centrum nie tylko samodzielnie zaspokajałoby swoje roczne zapotrzebowanie na energię, ale nawet przewyższało je o ponad 4 kW.

Gra z terenem i ziemia jako budulec

Natomiast w kategorii studiów magisterskich Citation Award przyznano Wojciechowi Bandykowi i Roksanie Gleizner, którzy swój projekt Ecozone stworzyli pod okiem dr inż. arch. Anny Berbesz, dr hab. inż. Ewy Cisek, prof. uczelni oraz dr. inż. arch. Kajetana Sadowskiego.

Jako motyw przewodni swojego projektu studenci wykorzystali ziemię.

– Posłużyła nam za główny materiał budulcowy, podyktowała zasady projektowe i pokazała ukryty potencjał przestrzeni – podkreśla Roksana Gleizner. – Dzięki zastosowaniu konstrukcji z ubijanej ziemi (rammed earth) zmniejszyliśmy do minimum kwestie transportu materiałów i postawiliśmy na dynamiczną topografię terenu, wykorzystując pozostawione po wykopie obniżenia terenu. W ten sposób powstałaby struktura przyjazna środowisku, która w naturalny sposób zapobiegałaby szkodliwym wpływom środowiska na cały kompleks.

Autorzy projektu postanowili, że pola uprawne i farma znalazłyby się na południu działki, a w jej północnej części stanąłby budynek ze sklepem z lokalnymi produktami i barem. W zachodniej części w swojej koncepcji umieścili pawilon mieszkaniowy z dwoma typami pokoi i wspólnotową kuchnią, a także rozdzielającymi je szklarniami sezonowymi. Budynek w którym znalazłyby się biura i pomieszczenia wykładowe powstałby we wschodniej części terenu.

Obydwa budynki w swoich południowych strefach miałyby półpubliczne schody oferujące wygodną przestrzeń do uprawy sezonowych roślin.

– Pomagałyby też zacieśniać więzi sąsiedzkie i stymulowały tworzenie się społeczności, co było ważnym aspektem projektu – dodaje Wojciech Bandyk. – Z tego powodu w ośrodku zaplanowaliśmy też liczne ścieżki, tereny rekreacyjne i zielone, a także szklarnie, co sprzyjałoby integracji osób korzystających z centrum.

Studenci zrezygnowali z aspektów dekoracyjnych – ze względu na kontekst miejsca – i skupili się na pozostawieniu jak największej liczby materiałów użytkowych w ich niezmienionej formie, co zapewniłoby bardziej surowy i naturalny wygląd.

Centrum według ich projektu miałoby panele zacieniające, wbudowane, integralne z budynkiem szklarnie sezonowe, liczne podcienie i naturalne zacienienia, umiejscowione w nasypach ziemnych zbiorniki na wodę deszczową oraz niecki i obniżenia terenu zaprojektowane z myślą o obfitych opadach deszczu powodujących sezonowe powodzie.

Także i oni postawili na zielone dachy i panele fotowoltaiczne.

– Mocną stroną projektu, za którą udało nam się zdobyć nagrodę, było podejście do gry topografią terenu i tworzenie multiplikacji założenia w ramach ewentualnego planowanego rozwoju farmy, a także dynamiczna kompozycja i wykorzystane materiały – podkreślają nasi studenci.

Także w przypadku tej koncepcji produkcja energii przewyższałaby roczne zapotrzebowanie budynku – o 1,9 kW.

Ich projekt zdobył także główną nagrodę w kategorii studenckiej polskiego konkursu – PLGBC Green Building Awards 2023 organizowanego przez Polskie Stowarzyszenie Budownictwa Ekologicznego. Doceniane są w nim projekty stanowiące przykłady zrównoważonego budownictwa i architektury.

Projekt można obejrzeć także na stronie organizatorów konkursu Architecture at zero.

Lucyna Róg