Trwają się prace nad międzynarodowym projektem „U_CAN: Ukraine towards Carbon Neutrality”. Ma wesprzeć 6 ukraińskich miast w przygotowaniu strategii i odpowiednich procedur, by po wojnie ich odbudowa przebiegała zgodnie z ideą neutralności klimatycznej. Chodzi o zaplanowanie takich działań i inwestycji, które pozwolą redukować problemy związane z emisją zanieczyszczeń i zarządzaniem energią. W prace zaangażowanych jest 21 partnerów z Europy, w tym zespół z Wydziału Architektury PWr.

Unijny projekt o akronimie U_CAN to działanie z kategorii, które unijna administracja określa jako koordynujące i wspierające (CSA - Coordination and Support Action).

Odbudowę planują już teraz

Uczestnicy międzynarodowego konsorcjum podjęli się wsparcia – w szerokim znaczeniu tego słowa – sześciu ukraińskich miast: Lwowa, Kijowa, Żytomierza, Chmielnickiego, Iwano-Frankowska i Winnicy*.

W projekt zaangażowały się samorządy ukraińskich miast, które już teraz chcą przygotować się i zaplanować taką odbudowę swoich przestrzeni, by rozwijać się w stronę neutralności klimatycznej, a w dalszej perspektywie być przykładem dla kolejnych miast.

Nowe strategie rozwoju i planowane inwestycje mają pozwolić im skutecznie ograniczyć emisję dwutlenku węgla. Wprowadzone rozwiązania mają, np. zmniejszyć ilość zanieczyszczeń generowanych przez samochody w mieście, wprowadzić „zielone” rozwiązania w budynkach użyteczności publicznej, zwiększyć powierzchnię zielonych przestrzeni w mieście czy zaplanować zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii.

Pracami kieruje Technische Universität Dresden, a wśród 21 partnerów jest także Politechnika Wrocławska, a konkretnie zespół badaczy z Katedry Urbanistyki i Gospodarki Przestrzennej na Wydziale Architektury.

Miasta misyjne posłużą przykładem

– Ukraińskie samorządy mają świadomość, że im szybciej zaczną planować zrównoważoną odbudowę, tym sprawniej uda im się ją przeprowadzić po zakończeniu działań wojennych. Jako miasta z kraju, który stara się o przyjęcie do Unii Europejskiej, mogą liczyć na wsparcie i skorzystać z doświadczeń unijnych samorządów w dążeniu do neutralności klimatycznej – opowiada dr Katarzyna Piskorek z Katedry Urbanistyki i Gospodarki Przestrzennej, kierująca zespołem projektu na PWr. – Warto pamiętać, że unijne miasta są zobowiązane do działań zmierzających do redukcji emisji dwutlenku węgla do 2050 roku, natomiast Miasta Misyjne zobowiązały się osiągnąć neutralność klimatyczną do roku 2030. Zatem każda, strategiczna dla miasta, inwestycja powinna być planowana z myślą o tym, jaki będzie jej wpływ na środowisko i ślad węglowy. W przypadku tak dużych działań, jak odbudowa po zniszczeniach wojennych, ważne jest wsparcie miast ukraińskich, by ułatwić im przedsięwzięcia idące w tym kierunku – podkreśla.

Dlatego jednym z celów projektu U_CAN jest zbudowanie współpracy między miastami ukraińskimi i wybranymi miastami należącymi do jednej z pięciu misji UE: Neutralne klimatycznie i inteligentne miasta (100 Climate-Neutral and Smart Cities by 2030).

– To grupa 112 miast z 35 krajów, które przeszły wymagający proces selekcji i zostały wskazane przez Unię Europejską – tłumaczy dr inż. arch. Agnieszka Szumilas, kierownik Katedry Urbanistyki i Gospodarki Przestrzennej.

Jako Miasta Misyjne będą one testować oraz wdrażać lokalnie różnorodne działania umożliwiające osiągnięcie neutralności klimatycznej. Będą również działały jako centra wiedzy i miasta pilotażowe, z których doświadczeń skorzystają wszystkie miasta europejskie.

Działania obejmują takie sektory, jak np. transport, budownictwo, energetyka, zieleń w mieście czy gospodarowanie odpadami. Te samorządy mają już duże doświadczenie w rozwijaniu neutralnych klimatycznie polityk miejskich ale zamierzają wdrażać nowe rozwiązania.

– I dlatego mogą pomóc swoją wiedzą i doświadczeniem, miastom, które dopiero zamierzają rozpocząć przedsięwzięcia na tych polach. Mogą podzielić się dobrymi praktykami, ale także opowieściami o popełnionych błędach – wyjaśnia Piskorek. – W tym ma pomóc nasz projekt. W takim „sparowaniu” ukraińskich samorządów z unijnymi partnerami, by nawiązana współpraca pomogła im jak najlepiej przygotować rozwiązania w swoich miastach.

– Łączenie partnerów w tym projekcie będzie skupiać się na wymianie wiedzy w wielu dziedzinach,  również w kontekście procedur – dopowiada dr Szumilas. – Chodzi o to, by ukraińskie miasta skorzystały z doświadczenia miast UE w kwestiach takich jak sporządzanie strategicznych dokumentów czy przeprowadzanie konsultacji społecznych.

Warsztaty, analizy, ekspertyzy

Dlatego zadaniem zespołu z PWr będzie rozpoznanie potrzeb ukraińskich miast w szerszym kontekście i stworzenie możliwości do wymiany doświadczeń z odpowiednimi partnerami wśród Miast Misyjnych (w projekt zaangażowały się już: Koszyce, Bratysława, Drezno, Lipsk, Wrocław i Tesaloniki, a w najbliższym czasie dołączą kolejne).

– A do tego takie moderowanie zaplanowanych warsztatów, by te spotkania faktycznie przyniosły korzyści dla ukraińskich miast, by dowiedziały się jak najwięcej oraz znalazły odpowiedzi na swoje wątpliwości i inspirację do działań – tłumaczy dr Szumilas.

Ale to tylko część wsparcia w ramach projektu. Inni członkowie konsorcjum zajmą się przygotowaniem m.in. różnego rodzaju ekspertyz i analiz, które wskażą ukraińskim samorządom, np. najlepsze lokalizacje dla instalacji korzystających z odnawialnych źródeł energii.

Na razie uczestnicy projektu spotykają się online, a już w maju tego roku planowane są warsztaty w formie stacjonarnej.

Po serii warsztatów zacznie się „faza pilotażowa”, w której miasta ukraińskie zaczną pracować nad konkretnymi aspektami swoich polityk miejskich, ale nadal we współpracy z Miastami  Misyjnymi – dodaje dr Piskorek.

Cały projekt potrwa cztery lata. Finansuje go Unia Europejska w ramach programu Horyzont Europa. Koordynuje go Technische Universität Dresden , a wśród partnerów są: Miasto Drezno, European Citizen Science Association (ECSA), DIN Deutsches Institut für Normung (DIN), Research Center of the Slovak Foreign Policy Association (SFPA), Enviroplan Consultants & Engineers S.A. (ENV), Technology Partners Foundation (TPF), Politechnika Wrocławska (Wro Tech), Aarhus University (AU), University of L'Aquila (ULA), Joanneum Research GmbH (JRG), Bureau of Research, Innovations and Technologies (BRIT), O.M. Beketov National University of Urban Economy in Kharkiv (OMB), Igor Sikorsky Kyiv Polytechnic Institute (ISKPI), Mayors‘ Club Ukraine (MCU), City institute Lviv (CIL), Zhytomyr City Council "City Development Agency" (ZCC), Khmelnytskyi National University (KhNU), Leonid Yuzkov Khmelnytskyi University of Management and Law (LYKUML), Municipal Enterprise “Institute of Urban Development” (ME IUD) oraz Regional Center of Sustainable Development (RCSD).

Projekt na Politechnice Wrocławskiej realizują dr inż. Katarzyna Piskorek, dr inż. arch. Agnieszka Szumilas, dr hab. inż. Łukasz Damurski oraz dr inż. Paweł Pach.

*A dwa inne miasta – Chersoń i Charków ze względu na intensyfikację rosyjskiej agresji na tych terenach nie mogą zostać miastami pilotażowymi, ale będą uczestniczyć w projekcie jako obserwatorzy, by także skorzystać w wymiany wiedzy i dobrych praktyk.