4 lipca 1941 r. we Lwowie żołnierze niemieccy aresztowali, a następnie rozstrzelali 45-osobową grupę profesorów oraz członków ich rodzin. W piątek pod Pomnikiem Martyrologii Profesorów Lwowskich odbyły się uroczystości upamiętniające 84. rocznicę mordu.

Obchody rozpoczęły się od mszy świętej w akademickim kościele pw. Najświętszego Serca Jezusowego. Główne uroczystości zorganizowano pod Pomnikiem Martyrologii Profesorów Lwowskich, znajdującym się na Skwerze prof. Idaszewskiego.

– Po wojnie we Wrocławiu pamięć o Lwowie była na cenzurowanym. Nie pamiętano też oficjalnie o zamordowanych profesorach, a pamięć o nich była pielęgnowana w środowisku naukowym. Dzisiaj stoimy pod pomnikiem, który upamiętnia te tragiczne wydarzenia, ale który również miał bardzo skomplikowaną historię – mówił w swoim przemówieniu prof. Robert Olkiewicz, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego i przewodniczący Kolegium Rektorów Uczelni Wrocławia i Opola.

Dopiero w 1954 roku we Wrocławiu, uznanym za spadkobiercę akademickiej tradycji lwowskiej, powstał międzyuczelniany Komitet Uczelnianych Akademickich Lwowskich Pracowników Nauki. Jego celem było zgromadzenie funduszy na budowę pomnika upamiętniającego polskich profesorów lwowskich uczelni.

– Mimo niechętnego stanowiska władz państwowych wrocławskie uczelnie powracały do korzeni lwowskich. Już w lipcu 1960 roku był gotowy gliniany model projektu docenta Borysa Michałowskiego z Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych. Później odsłonięto pomnik „Nasz los waszą przestrogą” – dodał prof. Olkiewicz. – Sukces był tylko połowiczny, bo władze zadbały o to, aby i w tym kontekście Lwów się nie pojawił. Decyzją władz PRL pomnikowi nadano szerszą symbolikę. Miał upamiętniać ogół uczonych polskich zamordowanych przez hitlerowców w czasie drugiej wojny światowej – zaznaczył.

Dopiero po 1981 r. odsłonięto w holu oddziału Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu oraz w gmachu głównym Uniwersytetu Wrocławskiego tablice z nazwiskami zamordowanych profesorów lwowskich. Również w 1981 roku uzupełniono pomnik przy na Skwerze prof. Idaszewskiego o stosowną tablicę.

– Pomniki takie jak ten stanowią pomost między przeszłością, teraźniejszością a przyszłością. Pozwalają nam odnaleźć swoje korzenie, zrozumieć, skąd pochodzimy. Na koniec zacytuję zaczerpniętą od świętego Augustyna krótką myśl: Zło jest brakiem dobra. Pamiętajmy o tym. Cześć ich pamięci – powiedział rektor UWr.

Kwiaty pod pomnikiem złożyli poseł Krzysztof Mieszkowski, Artur Jurkowski, wicewojewoda dolnośląski, dr Ryszard Kessler, wiceprezydent Wrocławia, przedstawiciele władz samorządowych, rektor i prorektorzy Politechniki Wrocławskiej wraz z rektorami seniorami, dziekanami i przewodniczącymi rad dyscyplin, a także delegacje wrocławskich uczelni, szkół oraz stowarzyszeń naukowych i kresowych.

Hołd poległym oddała kompania honorowa Akademii Wojsk Lądowych im. gen. Tadeusza Kościuszki we Wrocławiu.

W  1941 roku profesorowie lwowskich uczelni i ich rodziny (razem 45 osób) zostali rozstrzelani w pobliżu Politechniki Lwowskiej zaraz po wkroczeniu Niemców do Lwowa. Wśród zabitych byli m.in. Roman Longchamps de Bérier, rektor Uniwersytetu Jana Kazimierza i jego trzej synowie, prof. Kazimierz Bartel, premier RP, prof. Kasper Weigel, rektor Politechniki Lwowskiej, prof. Antoni Cieszyński, twórca polskiej stomatologii i Tadeusz Boy-Żeleński, poeta, tłumacz i lekarz

Kaźń przeszła do historii Polski pod nazwą mordu profesorów lwowskich, przy zastrzeżeniu, że ofiarą tej zbrodni padli również docenci wyższych uczelni Lwowa oraz członkowie rodzin i współlokatorzy naukowców.

Społeczność Politechniki Wrocławskiej i całego środowiska akademickiego Wrocławia co roku składa hołd pomordowanym uczonym i ich rodzinom. W 1964 r. na terenie kampusu PWr odsłonięto Pomnik Martyrologii Profesorów Lwowskich, gdzie tradycyjnie odbywają się uroczystości.