Maja Stankowska i Mateusz Baranowski zwyciężyli w międzynarodowym konkursie urbanistycznym organizowanym przez Wydział Architektury Politechniki Czeskiej w Pradze. Jurorzy byli pod wrażeniem przygotowanej przez naszych studentów kompleksowej koncepcji rewitalizacji dzielnicy Podgórze w Wałbrzychu.

Maja i Mateusz studiują Architecture and Urban Planning na drugim roku studiów magisterskich na Wydziale Architektury PWr. Oboje są tegorocznymi stypendystami Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a na swoim koncie mają także nagrody i wyróżnienia z innych międzynarodowych konkursów.

Teoria w zderzeniu z praktykami

Nagrodę za pierwsze miejsce w Urban Design Award odebrali podczas oficjalnego ogłoszenia wyników w Pradze.

Międzynarodowy konkurs od 28 lat organizuje Wydział Architektury Politechniki Czeskiej w Pradze we współpracy ze Stowarzyszeniem Urbanistyki i Planowania Przestrzennego Republiki Czeskiej. Partnerami są także Wydział Inżynierii Lądowej Politechniki Czeskiej oraz wydziały architektury Słowackiego Uniwersytetu Technicznego w Bratysławie, naszej uczelni, Politechniki Gdańskiej oraz Uniwersytetu Technologii i Ekonomii w Budapeszcie.

Oceniane są w nim prace nadesłane przez studentów kierunków związanych z architekturą i urbanistyką z uczelni krajów Grupy Wyszehradzkiej. Jurorzy to architekci i planiści niezwiązani ze środowiskiem akademickim – organizatorzy Urban Design Award podkreślają zatem, że założenia projektowe są tam konfrontowane z doświadczeniem praktyków. A to wyróżnia konkurs na tle innych.

Analizy, które robią wrażenie

W swoim werdykcie jury podkreślało, że praca Mai Stankowskiej i Mateusza Baranowskiego zawiera bardzo skrupulatne analizy – m.in. kompozycji urbanistycznej, stanu zabudowy, zieleni, organizacji ruchu pieszego i wielu innych aspektów, a ich efekty studenci przedstawili na szczegółowych mapach terenu i w formie ogromnej makiety, która odwzorowuje całą dzielnicę (i zajmuje obecnie sporą część ich studenckiego pokoju).

– Dzięki tak wnikliwym studiom nad tą dzielnicą autorzy projektu mogli zaproponować adekwatne rozwiązania dla tej przestrzeni – podkreślali jurorzy. Zwracali też uwagę na to, że studenci analizowali możliwy wpływ zaproponowanych przez nich rozwiązań na podniesienie jakości życia mieszkańców wałbrzyskiego Podgórza. Koncepcję Mai i Mateusza określili jako starannie przygotowaną i bardzo dobrze uzasadnioną.

– Nie spodziewaliśmy się pierwszego miejsca. Gdy dostaliśmy zaproszenie na ogłoszenie wyników, zastanawialiśmy się, czy w ogóle jechać do Pragi – przyznają laureaci. – Poziom konkursu był bardzo wysoki, a zgłoszone projekty naprawdę świetne, dlatego do samego końca nie wierzyliśmy, że mamy szansę na zwycięstwo.

Masterplan dla Podgórza

Ich projekt powstał jako zaliczenie na zajęcia Revitalization of Urban Structures prowadzone przez dr inż. arch. Annę Małachowicz z Katedry Urbanistyki i Gospodarki Przestrzennej. Cała grupa mierzyła się z wyzwaniem przygotowania projektów rewitalizacyjnych dla różnych części Wałbrzycha. Mai i Mateuszowi przypadło Podgórze.

­– Naszym zdaniem to część miasta, która najbardziej ucierpiała, gdy miasto musiało radzić sobie ze skutkiem zamknięcia kopalni i upadku wielu zakładów przemysłowych – podkreśla Maja. – Podczas inwentaryzacji w terenie mieliśmy okazję przyjrzeć się wielu zaniedbanym miejscom tej dzielnicy, ale jednocześnie przekonaliśmy się, jak duży potencjał ma ta przestrzeń.

Maja i Mateusz podkreślają, że przygotowane przez nich opracowanie to strategia rozpisana na wiele lat, na którą należy patrzeć bardziej jako na szeroki katalog różnych możliwości dla Podgórza (ale i innych podobnych obszarów) niż plan do zrealizowania np. w pięć lat.

– Mamy świadomość, że nasza koncepcja byłaby trudna do zrealizowania w 100 proc. w takim kształcie, w jakim ją zaproponowaliśmy, choćby ze względów finansowych. Zakłada wiele działań, z których część to nieznaczne – w skali miasta – interwencje w przestrzeń, ale inne oznaczałyby już duże inwestycje, które musiałyby zostać rozpisane na wiele lat. Stworzyliśmy jednak tak kompleksową, katalogową wizję rewitalizacji Podgórza, licząc na to, że może stanowić pretekst do dyskusji o tym miejscu – tłumaczy Mateusz. – Nawet jeżeli zostaniemy skrytykowani za być może utopijne podejście do tematu. Liczymy na to, że nasza koncepcja daje pewne spojrzenie na alternatywną wersję tego miejsca i umożliwia zrozumienie jego potencjału – dodaje. Dzięki temu, zainteresowani – mieszkańcy, radni, samorządowcy, aktywiści – mogliby spojrzeć na różne rozwiązania, które proponujemy, i wybrać takie, które może chcieliby faktycznie w najbliższym czasie czy za kilka lat wprowadzić w życie.

Podgórze w czterech fazach

Studenci zaplanowali cztery fazy rewitalizacji Podgórza. Pierwsza to „przywrócenie rzeki”. Płynąca przez tę dzielnicę Pełcznica jest w dużej części zasypana lub przykryta. Maja i Mateusz proponują odkrycie jej i zagospodarowanie jej brzegów, tak by stworzyć mieszkańcom zielone przestrzenie rekreacyjne, a jednocześnie utworzyć wzdłuż rzeki szlak wiodący turystów w góry.

Autorzy projektu proponują tu także m.in. transformację istniejących parków kieszonkowych w ogrody deszczowe oraz niezagospodarowanych placów w „place wodne”. Mogłyby być to np. „skateparki” które w razie większych opadów i podniesienia się poziomu rzeki gromadziłyby nadmiar wody stając się wodnymi zbiornikami. Interwencje te przy jednoczesnym zachowaniu przestrzeni na tereny podmokłe i bagna są ważnymi czynnikami sprzyjającymi bioróżnorodności w mieście.

W drugim etapie rewitalizacja skoncentrowałaby się na „strefie komercyjnej” – tak by pobudzić rozwój lokalnego handlu i usług. Czynnikami przywracającymi ten obszar do życia i zachęcającymi mieszkańców to spędzania tam czasu byłoby: ograniczenie ruchu samochodowego, przywrócenie rzeki oraz usprawnienie ruchu pieszych i rowerzystów, co poprawiłoby jakość powietrza i stworzyłoby bardziej przyjazne otoczenie. 

A do tego - w założeniach studentów - stworzenie reprezentacyjnego placu, wprowadzenie nowych usług publicznych oraz zaproponowanie zachęt dla lokalnych przedsiębiorców (np. w formie niższego czynszu w lokalach miejskich) sprzyjałyby powstawaniu nowych sklepów, lokali gastronomicznych oraz rozrywkowych służących lokalnej społeczności i przyciągających turystów.

W fazie trzeciej studenci proponują zmianę funkcji opuszczonego kościoła ewangelickiego, który miałby stać się centrum integracji lokalnej i ośrodkiem kultury.

–  To piękny architektonicznie obiekt, który popada w ruinę. Niedaleko zbudowano kościół rzymskokatolicki, więc nie ma tam planów, by budynek pełnił znów funkcje sakralne. By go ocalić, konieczne jest przemyślenie na nowo jego roli – mówi Maja. – Proponujemy, by stał się miejscem związanym z kulturą, bo to nie powinno budzić sprzeciwów czy poczucia niestosowności.

Koncepcja zakłada też stworzenie atrakcyjnego placu przy kościele i wkomponowanie go w proponowaną strefę kultury, w której znalazłyby się również kino, dom spokojnej starości, młodzieżowy dom kultury oraz centrum aktywizacji społeczności lokalnej, a także przestrzenie warsztatowe i wystawiennicze. Studenci wierzą, że taka różnorodność funkcji poprawi integrację międzypokoleniową oraz stworzy miejsce aktywne i otwarte dla każdego.

Ostatni z etapów dotyczy rewitalizacji obszarów postindustrialnych – zamkniętych przed laty zakładów produkcyjnych, które mogłyby stać się miejscem dla nowych firm lub zmienić swoją funkcję, przy jednoczesnym zadbaniu o zielone otoczenie i rozwiązania korzystające z odnawialnych źródeł energii.

–  Dziedzictwo historyczne to ważny aspekt w naszej koncepcji – podkreśla Mateusz. – Brak pieniędzy, świadomości i wrażliwości społecznej sprawiają, że wiele wyjątkowych obiektów popadających w ruinę jest aktualnie burzonych przez co szansa na ich rewitalizację zostaje bezpowrotnie utracona. Dyskusje: „zostawiać czy burzyć?” w konkretnych przypadkach są tam na pewno bardzo trudne. Przekonujemy w swojej koncepcji, że zachowanie tej historycznej architektury jest ważne dla miasta i jego tożsamości, ale i dla atrakcyjności turystycznej. Wierzymy, że prędzej czy później znajdzie się inwestor, który podejmie wyzwanie przywrócenia tych obiektów do życia. Naszym obowiązkiem, jest więc utrzymanie ich w jak najlepszej kondycji do tego czasu.

Ze szczegółami projektu –  analizami i schematami itd. – można zapoznać się w prezentacji zamieszczonej na dole tekstu. Autorzy koncepcji proponują na nich, np. wyłączenie części dróg z ruchu kołowego, usprawnienie komunikacji miejskiej, uporządkowanie miejsc parkingowych i garaży. Zaznaczają również miejsca, które mogłyby stać się nowymi centrami kultury, biznesu i usług, napędzającymi rozwój dzielnicy i przywracającymi jej prawdziwie miejski charakter.

Wszystkie nagrodzone projekty można obejrzeć na stronie organizatorów konkursu.

lucy