Praca dyplomowa Mikołaja Grosela, absolwenta Wydziału Architektury, a obecnie doktoranta w Szkole Doktorskiej PWr, została uznana za najlepszą w konkursie wrocławskiego oddziału Towarzystwa Urbanistów Polskich. Autor opracował koncepcję optymalizacji miejsc przekraczania granicy na obszarze Karkonoszy i Gór Izerskich.

Nagrodzony dyplom jest pracą inżynierską Mikołaja Grosela, napisaną we współpracy z promotorem dr. inż. Jerzym Ładyszem z Katedry Urbanistyki i Procesów Osadniczych i obronioną w styczniu 2019 r. – To promotor zwrócił moją uwagę na brak spójności w sieci szlaków turystycznych po polskiej i czeskiej stronie Karkonoszy i Gór Izerskich oraz na niską wzajemną dostępność turystyczną obszarów po obu stronach granicy. Wynika ona z małej gęstości miejsc, w których można przejść, przejechać czy przebiec na nartach na drugą stronę granicy – opowiada autor. - Skutkiem jest nadmierna koncentracja ruchu turystycznego w najbardziej atrakcyjnych miejscach tego terenu, co negatywnie wpływa na środowisko naturalne. Turyści rzadziej docierają do obszarów o najmniejszej spójności sieci transportowych i w rezultacie istniejąca infrastruktura turystyczna jest wykorzystywana nieefektywnie. Problem pogłębia się wraz ze skokowym wzrostem liczby odwiedzających i turystów w ostatnich latach, a szczególnie latem tego roku.

Dr Jerzy Ładysz dodaje: – Pomimo formalno-prawnej możliwości przekraczania granicy polsko-czeskiej w każdym miejscu (w ramach strefy Schengen) zarówno bariery naturalne (czyli góry i rzeka graniczna), jak i powierzchniowe formy ochrony przyrody, takie jak park narodowy, park krajobrazowy, rezerwat przyrody i obszary Natura 2000, nie pozwalają na dowolność w wyborze miejsca jej przechodzenia.

Tylko 17 przejść

W swojej pracy Grosel skupił się na odcinku polsko-czeskiej granicy od miejsca jej przekraczania w miejscowościach Czerniawa Zdrój – Nové Město pod Smrkem po Przełęcz Okraj (czyli od Świeradowa Zdroju aż za Karpacz). Długość tego odcinka to prawie 65 km, a analizami objęto także tereny znajdujące się w odległości do 10 km od tego obszaru. Na tym terenie jest 17 miejsc, w których można przekroczyć granicę – pieszo, samochodem, koleją, rowerem lub na nartach. Za takie przejścia uznane zostały miejsca, które umożliwiają przekroczenie granicy i skomunikowanie się ze szlakami turystycznymi (nawet jeśli one same nie są położone wzdłuż tras turystycznych). Średnia odległość pomiędzy takimi punktami to 3,6 km i wypada ona niezbyt dobrze w porównaniu z obszarami o podobnej charakterystyce, które analizował autor (m.in. granicę polsko- czeską w obrębie Masywu Śnieżnika i Gór Złotych czy fragment granicy niemiecko–austriackiej w obszarze chronionego krajobrazu Berchtesgaden).

Kiedyś 30 miejsc, średnio co 2 km

By przygotować koncepcję rozmieszczenia nowych miejsc przekraczania granicy (MPG) i kompleksowej poprawy dostępności tych istniejących, Grosel wspólnie z promotorem przeprowadzili m.in. kwerendę materiałów kartograficznych i fotograficznych oraz inwentaryzację terenową. Konieczne były także analizy historycznie istniejących połączeń i przejść granicznych, uwarunkowań środowiskowych, stanu ruchu turystycznego i form ochrony przyrody oraz badanie ankietowe, w którym autor pytał m.in. o ocenę słabych stron i problemów z dostępnością istniejących MPG.

- W dwudziestoleciu międzywojennym na tym obszarze było 30 miejsc przekraczania granicy ze średnią odległością między nimi wynoszącą nieco ponad 2 kilometry – opowiada autor pracy. – Do tego przejścia były rozlokowane na tych odcinkach granicy, na których obecnie występuje największy problem z dostępnością, m.in. na Hali Izerskiej, pomiędzy Jakuszycami a Szrenicą, czy pomiędzy Przełęczą Śląską a Równią pod Śnieżką.

Analizy ruchu turystycznego pokazały z kolei , że w ostatnich latach wzrost liczby turystów na tym obszarze był bardzo duży (latem 2020 r. na Śnieżkę wchodziło dziennie nawet ponad 10 tys.), a ruch turystyczny koncentruje się w Karkonoszach, zwłaszcza na obszarach najcenniejszych przyrodniczo. Dlatego konieczne są działania, które zrównoważą go na tym terenie.

Gdzie nowe punkty?

Grosel we współpracy z dr. Ładyszem opracował więc m.in. standardy, jakim powinny odpowiadać szlaki prowadzące do MPG na tym terenie (bazował na istniejących standardach technicznych budowy tras pieszych, rowerowych i narciarskich wyznaczanych przez samorządy). Wskazali także rozwiązania projektowe służące poprawie dostępności miejsc przekraczania granic. Wśród nich wymienili m.in. przebudowę istniejących punktów, by usunąć utrudnienia techniczne, oraz budowę nowych MPG. Wskazali dziesięć konkretnych lokalizacji: Jindřichovice pod Smrkem – Wolimierz (ruch kolejowy), Mała Góra (turystyka piesza), Źródła Izery, Hala Izerska i Kobyla Łąka (we wszystkich trzech przypadkach przeznaczenie na t. pieszą, rowerową i narciarską), Jizerský most (t. piesza i rowerowa), Nový Svět, Alfrédka i Mumlawski Wierch (t. piesza, rowerowa i narciarska), Karpacz - Pec pod Sněžkou (transport drogowy, kolejowy, rowerowy i pieszy). Każdy z nich autor szczegółowo opisał, wymieniając potrzebną infrastrukturę i korzyści z jego powstania. Podobnie postąpili w przypadku istniejących MPG wymagających modernizacji lub przebudowy.

- Większość prac infrastrukturalnych zaproponowaliśmy na obszarach o najniższej dostępności dla turystów pieszych, rowerzystów i narciarzy, a więc w Górach Izerskich i zachodniej części Karkonoszy. Ich realizacja pozwoliłaby poprawić dostępność najgorzej obsługiwanego obszaru, czyli Hali Izerskiej, gdzie obecnie odległości między miejscami przekraczania granicy sięgają prawie 16 km – opowiada Mikołaj Grosel. - Drugim obszarem, którego dostępność znacznie by się poprawiła, jest odcinek granicy pomiędzy Szrenicą i Przełęczą Szklarską, gdzie powstałyby dwa MPG.

Z kolei dwa nowe przejścia kolejowe pozwoliłyby na zintegrowanie tego miejsca z popularnymi ośrodkami turystycznymi (Karpaczem i Pecem pod Sněžkou) i zwiększyły dostępność, a zarazem atrakcyjność obszarów mniej popularnych (jak Nové Město pod Smrkem i Świeradów Zdrój).

- Natomiast ze względu na niekorzystny wpływ ruchu samochodowego zdecydowaliśmy się poprawić drogową dostępność MPG tylko w nieznaczny sposób. Nowe punkty mają służyć jedynie budowaniu spójności funkcjonalnej w pasie zagęszczenia atraktorów ruchu turystycznego: Karpacz-Śnieżka-Pec pod Sněžkou – tłumaczy autor.

Mikołaj Grosel w tym roku ukończył studia magisterskie na Wydziale Architektury PWr, a obecnie jest doktorantem w Szkole Doktorskiej PWr (jego promotorką jest dr hab. inż. arch. Magdalena Belof, prof. uczelni).

Mamy także wyróżnionych!

Jury konkursu przyznało także cztery wyróżnienia, z których dwa trafiły do absolwentów Politechniki Wrocławskiej. Doceniono w ten sposób Paulinę Szramę z Wydziału Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii za pracę „Przestrzenna analiza zagrożenia zasobów wód leczniczych na przykładzie wybranej gminy uzdrowiskowej w województwie dolnośląskim” (promotor: dr hab. inż. Jan Blachowski, prof. uczelni) oraz Jarosława Wilczaka z Wydziału Architektury za pracę „Oświęcim 2050 – Koncepcja Urbanistyczna Głównej Osi Miasta” (promotor: dr inż. arch. Grzegorz Wasyluk).

W konkursie wrocławskiego oddziału TUP oceniane były prace dyplomowe: licencjackie, inżynierskie i magisterskie, obronione w latach 2019-2020 na dowolnej uczelni i na dowolnym kierunku studiów na obszarze województwa dolnośląskiego i opolskiego. Ich tematyka musiała wpisywać się w statutowe cele towarzystwa. Prace miały więc wspierać działania na rzecz zagospodarowania przestrzennego kraju poprzez badanie zagadnień z zakresu: zasad zrównoważonego rozwoju i ładu przestrzennego, ochrony i tworzenia wartości kulturowych, przyrodniczych i krajobrazowych, problemów rozwoju i integracji wspólnot i społeczności lokalnych oraz zaspokajania ich potrzeb i rozwoju gospodarczego. Kandydatów do nagród zgłaszali promotorzy.

Lucyna Róg