Kapituła Profesorska przedstawiła nazwiska finalistów i finalistek Nagród Naukowych tygodnika „Polityka”. Finałową piętnastkę wybrano spośród 500 kandydatów z całego kraju. Szansę na nagrodę główną w kategorii nauk technicznych ma dr inż. arch. Małgorzata Telesińska, badaczka z Wydziału Architektury.

To już 24. edycja konkursu prowadzonego przez Fundację Tygodnika „Polityka”. Doceniane są w nim osoby, które w ciągu ostatniego roku/dwóch minęły ważny kamień milowy w życiu zawodowym – może to być praca doktorska, habilitacyjna, książka, istotny artykuł naukowy, zakończenie badań albo ich rozpoczęcie, zbudowanie zespołu, objęcie ważnej funkcji w instytucji naukowej.

Laureaci wyłaniani są w pięciu kategoriach: nauki humanistyczne, społeczne, ścisłe, o życiu i techniczne. Finalistów pierwszego etapu (wyłonionych przez Kapitułę Profesorską) będą teraz oceniać członkowie Kapituły Obywatelskiej (nazywanej też Społeczną), do której fundacja zaprasza osoby znane z aktywności publicznej oraz interesujących, szerokich poglądów na rzeczywistość społeczną.

Laureatami nagród zostaną osoby, których badania kapituła uzna za szczególnie obiecujące nie tylko w sensie ich praktycznej przydatności, ale generalnie dla postępu cywilizacyjnego i intelektualnego.

W tym roku piątka najlepszych otrzyma Nagrody Naukowe – stypendia w wysokości 15 tys. zł oraz wywiad w tygodniku „Polityka”. Pozostała dziesiątka finalistów zostanie nagrodzona kwotą 5 tys. zł.

Rozwiązania haptyczne dla osób z niepełnosprawnościami

Wśród tegorocznych finalistów – w kategorii nauk technicznych – jest dr inż. arch. Małgorzata Telesińska, badaczka z Katedry Architektury i Sztuk Wizualnych na Wydziale Architektury PWr.

Finalistka zajmuje się dostępnością architektoniczną i zmianami w podejściu do projektowania uniwersalnego. Dąży do tego, by jej prace miały realny wpływ na poprawę sfery dostępności. Dlatego korzysta z nowatorskich metod badawczych o charakterze interdyscyplinarnym.

Obecnie skupia się na potrzebach przestrzennych osób z niepełnosprawnością wzrokową, korzystając z rozwiązań o charakterze haptycznym, w szczególności tych, które wspomagają ruch w architekturze i pomagają go interpretować.

– Poetycko haptyka to „inżynieria zmysłów” – wyjaśnia doktor Telesińska. – A zatem mowa tutaj o przenoszeniu oddziaływania bodźców na zmysły inne niż przypisane pierwotnie. Dobrym i powszechnie znanym przykładem działania haptyki są, np. białe paski na autostradzie rozgraniczające pasy jezdni. Bodziec dotykowy wywołuje tam bodziec słuchowy, bo gdy najedzie się kołem samochodu na taki pasek, to słyszymy szum, prawda? O takie właśnie „miksowanie zmysłów” chodzi w haptyce.

Dr Telesińska jest autorką rozwiązań technologicznych, które wspomagają ruch osób z niepełnosprawnościami. Mają wysoki potencjał wdrożeniowy ( prototypy są obecnie na etapie kolejnych testów), a badaczka złożyła wnioski o objęcie ich ochroną patentową.

– Jednym z nich jest proces wytwarzania mapy dotykowej dla osób niewidomych i słabowidzących, w której dotknięcie konkretnych powierzchni wywołuje informacje dźwiękowe, dzięki integracji systemów – opowiada autorka i dodaje:

– Pracuję także nad dwoma nowymi rozwiązaniami - w jednym konstruuję nowatorskie narzędzie badawcze umożliwiające prowadzenie bardziej skomplikowanych testów o charakterze haptycznym. Szczegółów na razie nie chciałabym zdradzać ze względu na potencjał patentowy. Drugie rozwiązanie wprowadza z kolei bodźce haptyczne do już istniejących rozwiązań z zakresu Augmented Reality, czyli rzeczywistości rozszerzonej, i będzie skierowane do osób z niepełnosprawnością ruchową. Uogólniając: pracuję nad urządzeniami z zakresu Human-Computer-Interaction, z naciskiem na użyteczność dla osób z niepełnosprawnościami.

Badaczka podkreśla, że rozwój takich inicjatyw jest dla niej bardzo istotny, jako że mają realny i bezpośredni wpływ na jakość życia starzejącego się społeczeństwa.

Architekt może więcej niż zakłada?

Dwa lata temu finalistka nagrody obroniła pracę doktorską na PWr (temat: „Wykluczenie w architekturze dostępnej”, promotorka: dr hab. inż. arch. Joanna Jabłońska, prof. uczelni). Wykazała w niej wysoki poziom możliwości architektów w kwestii projektowania uniwersalnego, pomimo niedostatecznego sprecyzowania wytycznych inwestorskich odnośnie usprawnień wspomagających ruch osób z niepełnosprawnością.

– Chodziło o udowodnienie faktu, że architekt może więcej niż myśli/zakłada – tłumaczy autorka. – Pokazanie, że ma realny wpływ na projektowanie usprawnień skierowanych do osób z niepełnosprawnościami.

W dysertacji badaczka określiła także zakresy wdrożeń rozwiązań dostępnościowych, które wymagają największej i najmniejszej pracy wobec środowiska kształcenia architektów (uczelni i w nauczaniu zawodowym ustawicznym, realizowanym m.in. przez izby architektów) – po to, aby zwiększyć lub podtrzymać powszechność ich stosowania.

Dr Telesińska do tej pory uczestniczyła w siedmiu projektach badawczych (z finansowaniem celowym), w tym dwa prowadziła samodzielnie. Brała także udział w innych projektach badawczych i należy do czynnych grup badawczych. Na swoim koncie ma kilkanaście znaczących publikacji i udział w kilkudziesięciu konferencjach naukowych.

Należy do międzynarodowych gremiów – jest człońkinią SIGCHI (Special Interest Group on Computer-Human Interaction), ACM (Association for Computing Machinery), ICAMT (International Commitee for Architecture and Museum Techniques) i ICOM (International Council of Museums).

Jest laureatką nagrody Ministra Rozwoju i Technologii za rozprawę doktorską oraz dwóch stypendiów za wybitne osiągnięcia naukowe Ministra Edukacji i Szkolnictwa Wyższego oraz stypendium przyznanego jej przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zdobyła również wyróżnienie komisji Stypendium im. Jana Mozrzymasa za osiągnięcia w dziedzinie badań interdyscyplinarnych.

Dr Telesińska jest także aktywna na Politechnice Wrocławskiej, troszczy się o właściwą realizację potrzeb edukacyjnych osób z niepełnosprawnościami lub w kryzysach. Należy do zespołu Liderów Dostępności PWr. Stara się rozwijać jako nauczyciel akademicki – m. in. poprzez certyfikację swoich umiejętności (posiada Certyfikat Trenera Wewnętrznego Politechniki Wrocławskiej).

lucy