Pandemia koronawirusa nie przeszkodziła organizatorom Dolnośląskiego Festiwalu Nauki. XXIII edycja tego cenionego i oczekiwanego w wielu miejscowościach wydarzenia tym razem odbywała się w formule online.

Popularyzacja nauki stanowi ważny instrument łączący naukę z naszym codziennym życiem. Umożliwia rozbudowanie sieci współpracy różnych organizacji w aspekcie tworzenia społeczeństwa opartego na wiedzy. Istotne jest, aby w prosty sposób przybliżać odbiorcom osiągnięcia naukowe. W naszym regionie kumulacja tych działań następuję tradycyjnie we wrześniu i październiku w postaci Dolnośląskiego Festiwalu Nauki.

Podczas festiwalowych spotkań odbywają się wykłady, warsztaty, pokazy, występy artystyczne i działania warsztatowo-plenerowe, które są otwarte dla wszystkich chętnych. Imprezie towarzyszą również liczne konkursy naukowe, sportowe oraz artystyczne. W czasie spotkań otwierane są dla młodej publiczności laboratoria i pracownie, w których można zapoznać się z realiami pracy naukowej.

Tegoroczna edycja festiwalu była wyjątkowa jeszcze pod jednym względem – w związku z pandemią koronawirusa wszystkie spotkania odbywały się bowiem online. Mimo trudnej sytuacji naukowe spotkania dla młodzieży szkolnej udało się zorganizować aż w ośmiu miastach.

W Bystrzycy Kłodzkiej o dogoterapii i makijażu

W trakcie spotkań w Bystrzycy Kłodzkiej uczestnicy festiwalu mogli się dowiedzieć m.in. czym jest dogoterapia – kynoterapia. Wykład „Sport z psem – aktywizacja młodzieży poprzez ćwiczenia ruchowe z udziałem psa” miał na celu aktywizacja młodzieży poprzez ćwiczenia ruchowe z udziałem psa i z pewnością zainteresował wiele osób ciekawa formą ćwiczeń z czworonogami.

Nauki przyrodnicze rozwijają się głównie poprzez świadome eksperymenty, znaczna  część wiedzy tych nauk pochodzi również z bezpośrednich obserwacji zjawisk zachodzących naturalnie. Miłośnikom chemii przybliżono efektowne eksperymenty chemiczne w trakcie pokazu „Świat chemicznych eksperymentów”.

Czy makijaż inspirowany latami 90. XX wieku, ma przyszłość? Dużo brokatu, blasku, perłowe szminki to zdecydowanie te kolorowe kosmetyki, które będą królowały przez kilka sezonów w trendach. O tym i innych aspektach kobiecego piękna, dyskutowano podczas prezentacji „Kosmetyczne hity urodowe”.

Z kolei celem spotkania „O różnych formach porozumiewania się – komunikacja alternatywna i wspomagająca" było zapoznanie młodzieży z problemem komunikacyjnym osób, które nie posługują się mową lub posługują się nią w ograniczonym stopniu. Dotyczy to dzieci, młodzieży i dorosłych z porażeniem mózgowym, specyficznymi zaburzeniami mowy, niepełnosprawnością intelektualną, wadami genetycznymi, osób po urazach mózgu.

Dlaczego są tacy, którzy głośno krzycząc nie wierzą w szczepionki? Jak to się dzieje, że tak niewielka dawka może spowodować ochronę przed groźnym patogenem na bardzo długo? O szczepionkach dyskutowano podchodząc do tematu naukowo i zrozumiale "Nie takie szczepionki straszne jak je malują!".

W trakcie spotkań pt. „Czy zje nas smog?”, „Komin - morderca?” oraz „Czy powinniśmy palić w kominku?” wyjaśniono, dlaczego zanieczyszczenia powietrza są dla nas problemem, czy rzeczywiście mają wpływ na nasze zdrowie i zagrażają naszemu życiu? Słuchacze dowiedzieli się również, jak chronić się przed zanieczyszczeniami powietrza i co można zrobić, żeby jakość powietrza poprawiła się. Zajęcia realizowane były w ramach Projektu Life-Mappingair/pl.

Na wykładzie na temat chorób zakaźnych słuchacze mogli się również dowiedzieć, że na grypę corocznie chorują na świecie setki milionów osób, kilkaset tysięcy ludzi umiera, a kilka milionów ma powikłania pogrypowe. Dotychczasowe obserwacje wskazują, że zakaźność grypy pandemicznej A/H1N1v jest większa, a drogi szerzenia się podobne do grypy sezonowej. Narasta przekonanie, że wkrótce może dojść do powstania całkiem nowego wirusa grypy, który zapoczątkuje pandemię o skutkach porównywalnych z obecną pandemią koronawirusa.

Tajemnicza ziemia głogowska

W tegoroczną edycję festiwalu w Głogowie zaangażowało się tamtejsze Muzeum Archeologiczno-Historyczne. Podczas spotkania „Ziemia głogowska pełna archeologicznych tajemnic”, rozmawiano nie tylko o tematach związanych z dziejami regionu, lecz także o skarbie znalezionym na terenie wykopalisk archeologicznych.

Powojenna migracja ludności była tematem wykładu „Pamięć głogowskich kamieni”, o historii wymiany narodowej i etnicznej, jaka miała miejsce na Dolnym Śląsku po II Wojnie Światowej. W bogatym programie znalazła się również prezentacja filmów z cyklu „Muzeum Utracone”, którego inicjatorem jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W filmach prezentowano fotografie dzieł sztuki, które zaginęły podczas II wojny światowej.

Na wykładzie „Relikty fortyfikacji miejskich odkryte podczas dotychczasowych badań archeologicznych w Głogowie” zaprezentowano m.in. dawny zespół koszarowy odkryty podczas dotychczasowych badań i nadzorów archeologicznych przeprowadzonych na terenie miasta.

Bolesławiec – zdrowie i krótka historia brudu

Jedna z największych atrakcji w Bolesławcu była wycieczka krajoznawcza – „Bolesławiecka historia zdrowia i środowiska”, a festiwalowych gości  zainteresowała bogata historia szpitala psychiatrycznego przy alei Tysiąclecia, historia bolesławieckich aptek i dużego dorobku, jaki aptekarze i farmaceuci wnieśli do dziejów miasta. Poznano także tajemnice jakie kryją Dęby Zwycięstwa i miejsca gdzie do dzisiaj można znaleźć jeden z nich.

Wśród tematów interesująca była „podróż” po krótkiej historii brudu. Rzymianie podobno godzinami siedzieli w łaźni, św. Agnieszka nie kąpała się nigdy, a Król Słońce zmieniał jedynie koszule.

Dużo spotkań poświęconych było zdrowiu, można się było również dowiedzieć, jak groźne są działania ruchów antyszczepionkowych i na czym polegało kłamstwo dr Wakefielda. Nie zabrakło także dyskusji o  koronawirusie, jego objawach, profilaktyce i jak się zachować w tym szczególnym czasie. Warto przy tym pamiętać, że każdy przypadek COVID-19 ma indywidualny przebieg.

W Jeleniej Górze o przyszłości i finansach

Motyw robotów zabierających ludziom pracę stał się w ostatnich latach popularny. Automatyzacja wkracza do coraz większej liczby sektorów zatrudnienia. O tym, że zjawisko to należy analizować szerzej, nie tylko w perspektywie zagrożonych zawodów, dyskutowano podczas spotkania „Robot czy człowiek - jaki będzie pracownik przyszłości?”.

W bogatym programie znalazła się również gra edukacyjna „Awantura o kasę” organizowana przez Koło Naukowe Finansów i Rachunkowości „Finansista”. Zabawa dotyczyła zagadnień związanych z ogólnie pojętymi finansami – teorii finansów, funkcji pieniądza, konstrukcji wszystkich kategorii finansowych (kredytu, budżetu, podatku).

Szczególnym zainteresowaniem festiwalowych gości cieszyła się prezentacja multimedialna „Kreatywność w biznesie - strategia rozwoju firmy” o elementach kreatywnej strategii biznesowej (the Wheel of Creative Strategy), kreatywności opartej na kulturze (culture-based creativity). Była również okazja  poznać tak zwaną analizę pięciu sił Portera.

Moc konkursów w Ząbkowicach Śląskich

Patronat nad imprezą w mieście objęło Starostwo Powiatowe w Ząbkowicach Śląskich, Urząd Miasta i Gminy w Ząbkowicach Śląskich i Ziębicach oraz Ziębicka Inicjatywa Obywatelska.

Wykład inauguracyjny pt. „Kryzys klimatyczny - blaski i cienie” przybliżył słuchaczom problem globalnego ocieplenia, które jest powodowane kumulowaniem się w atmosferze emitowanych przez nas gazów cieplarnianych. Ziemia stoi u progu katastrofy klimatycznej, susze i zamiecie pyłowe, powodzie i zabójcze fale upałów, walka o wodę - to efekt zmian klimatu. Zamiast utrwalonego terminu „zmiana klimatu” (climate change), powszechnie używa się sformułowania „kryzys klimatyczny” (climate crisis).

Ważną pozycją w programie festiwalu nauki w Ząbkowicach Śląskich był Konkurs immunologiczny – „Obroń się immunologią. W pierwszym etapie uczniowie pisali tematyczny test, a w drugi etap w formie multimedialnej przeprowadzany był  grupowo. Zakres wiedzy w konkursie to zagadnienia związane z odpornością organizmu.

Natomiast „Konkurs wiedzy o współczesnej polszczyźnie”, to wyjątkowe wydarzenie, który z powodzeniem wpisało się w tradycję ząbkowickiej edycji DFN. Konkurs sprawdza znajomość najważniejszych kategorii językowych – norm i błędów językowych, a także wiedzy o języku polskim, kompetencje lingwistyczne i komunikacyjne. Zagadnienia dotyczyły wymowy, związków frazeologicznych, poprawności leksykalnej i składniowej.

Wśród bogatej propozycji tematycznej uwagę przykuwał wykład „Czy język rządzi naszym życiem?”. Rok 2019 proklamowany został Międzynarodowym Rokiem Języków Rdzennych, a UNESCO powierzono rolę międzynarodowego koordynatora obchodów. Miały one zwrócić uwagę na potrzebę ochrony i promocji języków rdzennych.

Na rynku istnieje ogromny wybór różnego rodzaju kosmetyków. Popularne marki prześcigają się w tworzeniu nowych formuł i receptur, które poprawią wygląd i urodę. W trakcie wykładu „Kosmetyczne hity urodowe” dyskutowano o najnowszych trendach w tej dziedzinie, kosmetykach robiących zamieszanie w świecie „beauty” i dlaczego nie należy stosować plastikowych kremów i balsamów.

Lubin – historia smaku i domów szachulcowych

W Lubinie gdzie  swoją siedzibę ma założony w 1961 roku  KGHM Polska Miedź, jeden z czołowych producentów miedzi i srebra na świecie, festiwal nauki otworzył wykład inauguracyjny prof. Alicji Chybickiej. Temat dotyczył powszechnie występujących chorób cywilizacyjnych. Dotykają one krajów wysokorozwiniętych i tych szybko się rozwijających. Człowiek nie powinien być bezradny wobec tej sytuacji. W tym wypadku wiele zależy od prowadzonego stylu życia, należy pamiętać o profilaktyce – zdrowym odżywianiu się, aktywności fizycznej i okresowym wykonywaniu badań.

Każdy z nas posiada swoisty zestaw mikroorganizmów, które „wymienia” ze swoimi bliskimi. Najwięcej charakterystycznych dla nas bakterii znajduje się w domach. Chorujemy, kiedy do naszego domu ktoś przyniesie patogen nieznany środowisku i naszemu systemowi immunologicznemu. Warsztaty „Coś wisi w powietrzu – o bakteriach w naszym otoczeniu poświęcone” były „królestwu bakterii”, ze szczególnym uwzględnieniem ich kosmopolityczności. Nie ma bowiem na Ziemi środowiska w którym te organizmy nie występują.

Uczestnicy zajęć „Fuj, to jest gorzkie! – po co nam zmysł smaku?” poznali, jak działa zmysł smaku i dowiedzieli się, dlaczego w toku ewolucji był on tak ważny. Wspólnie zastanawiano się, dlaczego jako gatunek mamy dużą słabość do jedzenia słodkiego, tłustego i słonego oraz dlaczego większość leków i farmaceutyków nam nie smakuje.

Prezes fundacji „Liga niezwykłych umysłów” podczas wykładu „Programowanie Przyszłości” przybliżył słuchaczom  potencjał zawodu programisty. Słuchacz mieli również niepowtarzalną  okazję do ekspresowego kursu Pythona, który odbył na platformie nagrodzonej złotym medalem Międzynarodowych Targów Poznańskich EDUTEC 2020 do nauki programowania.

Warsztaty „Szachulec - Szachulcowe Love” poświęcony był sudeckim domom szachulcowym, z których kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy są najbardziej znanymi tego typu budynkami na Dolnym Śląsku. Podczas spotkania rozmawiano o historii tych pięknych czarno-białych domów, zastanawiano się, dlaczego wiele z nich nadal stoi zrujnowanych i zapomnianych. Z udostępnionych materiałów, uczestnicy mogli zbudowali swój własny domek.

Z kolei warsztaty „Persja - Dywan, Kot i Marchewka” były okazją do poznania różnic kulturowych jakie dzielą kulturę europejską i Islam. Uczestnicy zrobili portret perskiego wojownika oraz poznali wzory perskich okien.

W Dzierżoniowie o technikach wywierania wpływu i tworzeniu brand hero

Dzierżoniów, któremu, polska nazwa miasta, została nadana dla upamiętnienia księdza Jana Dzierżonia – wybitnego śląskiego badacza pszczół, również zapraszał na pobudzające wyobraźnię spotkania festiwalowe online.

Ostatnio powszechne stało się stosowanie w reklamie, mediach i życiu codziennym różnych mechanizmów manipulacji i perswazji. Jakie są najczęściej stosowane narzędzia wywierania wpływu społecznego? Jak przeciwstawiać się manipulacji? Praktyczne wskazówki w oparciu o sześć zasad wpływu społecznego formułowanych przez prof. Roberta Cialdiniego można było poznać podczas spotkania „Jak nie dać się nabić w butelkę? O narzędziach wywierania wpływu na ludzi”.

Obecnie bez bohatera żadna marka nie jest w stanie dobrze się promować. To bohaterowie są nośnikami wartości, a uczestnicy gry „Brand hero, jaką rolę odgrywa bohater marki?” poznali, czym się charakteryzują i jak powstają brand hero. W czasie warsztatu na podstawie schematu, uczestnicy mogli stworzyć i przedstawić swój pomysł na brand hero dowolnej organizacji, szkoły i uczelni.

Dzięki manipulacjom genetycznym amerykańscy badacze oszukali „mechanizm” spowalniający wraz z upływem czasu działanie komórek mysiej wątroby. Dzięki temu narząd u wiekowych myszy pracuje tak samo efektywnie jak u młodych. Uczeni mają nadzieję wykorzystać to odkrycie do walki z chorobami Alzheimera i Parkinsona. Trudno się więc dziwić, że wykład „Na tropie nieśmiertelności” cieszył się ogromnym zainteresowaniem.

Wałbrzych – łamigłówki i architektura dolnośląskich kopalń

Jednym z głównych punktów DFN w Wałbrzychu był konkurs językowy. To właśnie język stanowi fundament każdej kultury, jest głównym kodem jej ekspresji. XV Konkurs Wiedzy o Języku Polskim tym razem odbył się w formie zdalnej, a drużyny ze szkół podstawowych i ponadpodstawowych otrzymały mailowo zadanie do wykonania. Celem polecenia było zbudowanie wypowiedzi argumentacyjnej, wygłoszenie jej i nagranie filmiku następnie który został przesłany do organizatorów.

Lubimy spędzać wolny czas nad rozwiązywaniem łamigłówek. To nie tylko zabawa, ale również trening dla naszego umysłu. Gry i zabawy logiczne to idealna kombinacja nauki poprzez rozrywkę. Wykład „Jak czerpać przyjemność z nauki – zagadki logiczne” pozwolił na dyskusję, czy nauka musi oznaczać przymus oraz jak sprawić, by stała się nie tylko skuteczna, ale również przyjemna.

Architektura kopalń dolnośląskich to prelekcja o architekturze zabudowań kopalnianych dawnego Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego. Pracownik Muzeum Przemysłu i Technik na bazie zabytkowych obiektów – w tym dawnej kopalni Julia – przedstawił różne style w architekturze stosowane w kopalnianym budownictwie przemysłowym, zwracając uwagę również na to, jak ważnym źródłem do historii regionu pozostają zabytki techniki górniczej.

Problematyka związana z budową elektrowni wiatrowych w bliskim sąsiedztwie siedzib ludzkich, terenów rolniczych i obszarów cennych przyrodniczo budzi wiele kontrowersji. Elektrownie wiatrowe są przedmiotem dyskusji – czy stanowią zagrożenie dla ludzi i środowiska naturalnego, czy są dobrodziejstwem ponieważ wytwarzają „czystą” energię. Podczas  wykładu  „Elektrownie wiatrowe zagrożenie czy dobrodziejstwo” przedstawiono argumenty przemawiające za pierwszym jak i drugim stwierdzeniem.

Dziennikarze pracują pod presją czasu, zdobywają informacje, dbają o poprawność merytoryczną materiałów prasowych. Muszą być stale na bieżąco i jak najszybciej przekazać zdobytą informację. O wadach i zaletach pracy dziennikarskiej opowiadał festiwalowej publiczności Bartłomiej Nowak, wieloletni dziennikarz „Tygodnika Wałbrzyskiego” i portalu walbrzych24.com.

Nagroda Nobla jest wyróżnieniem przyznawanym za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie lub zasługi dla społeczeństw i ludzkości. Elitarne grono noblistów liczy około tysiąca osób i organizacji nagradzanych w pięciu kategoriach: fizyce, chemii, fizjologii lub medycynie, literaturze oraz za wysiłki na rzecz światowego pokoju. Wykład „Polscy nobliści literaccy” to prezentacja bogato ilustrowana materiałem tekstowym i bezpośrednim odniesieniem do uzasadnień Komisji Noblowskiej.

W dzisiejszych czasach tworzywa sztuczne towarzyszą nam na każdym kroku, plastik to symbol współczesnego świata. I chociaż jesteśmy świadomi ich szkodliwości i wiemy jak negatywny wpływ mają na środowisko naturalne, to jednak trudno jest nam sobie wyobrazić życie bez plastiku. Jest on obecny wszędzie, w mieszkaniach, samochodach, ogrodach. Autorski wykład „Planetary crisis – omnipresent plastic” wysłuchali m.in. uczniowie I Liceum Ogólnokształcącego im. Ignacego Paderewskiego z Oddziałami Dwujęzycznymi w Wałbrzychu.

Odbywający się w wyjątkowych warunkach Dolnośląski Festiwal nauki pokazał, że w procesie kształcenia na odległość niezbędna jest mobilizacja i współdziałanie pracowników naukowych, nauczycieli, rodziców i uczniów. Wykorzystanie tej nowej metody nauczania pozwala na popularyzowanie osiągnięć nauki na niespotykaną dotychczas skalę. Okazało się, że obecnie odbiorcą przekazu festiwalu może być każdy i w dowolnym miejscu.

Jadwiga Sołoducho, opr. mic