Ponad 40 tys. gości wzięło udział w wykładach, warsztatach i pokazach, które odbyły się w regionie w ramach Dolnośląskiego Festiwalu Nauki. Impreza, która prezentuje badania naukowe w przystępnej formie, odbyła się już po 22.

Spotkania naukowe odbyły się we wrześniu w Legnicy, natomiast w październiku w Bolesławcu, Bystrzycy Kłodzkiej, Głogowie, Jeleniej Górze, Lubinie, Zgorzelcu, Dzierżoniowie, Wałbrzychu oraz Ząbkowicach Śląskich i Ziębicach. Oprócz doświadczeń i pokazów laboratoryjnych festiwalowi towarzyszą również liczne konkursy naukowe, sportowe oraz artystyczne. 

Niezwykły jubileusz w Legnicy

Uroczyste otwarcie kolejnej odsłony DFN pasjonujące wykłady oraz inne formy prezentacji np. w Legnicy „Wszechobecna matematyka – jaka jest?”, w Bolesławcu „Wielkie znaczenie zera”, Jelenia Góra „Co to jest abstrakcyjne myślenie?”, Lubin „Chirurgia robotowa w Polsce na początku XXI wieku”.

W Legnicy – gdzie obchodzony był w tym roku okrągły jubileusz – „Złote Gody” legnickiej uczelni, spotkania z nauką były niezwykle interesujące. Wystawa tematyczna „50 Lat Politechniki Wrocławskiej w Legnicy” wspaniale oddawała klimat minionych lat. Spawami związanymi z medycyną praktycznie zajmujemy się każdego dnia, wykłady „Cholesterol, dobry czy zły?, „O wirusach grypy, ich zróżnicowaniu i perspektywie pandemii”, „Pokonać samego siebie – trudne decyzje naszego układu odpornościowego”, pozwalały zastanowić się nad zdrowiem, najcenniejszym skarbem, którego kupić nie można, ale należy o nie zadbać.

„Life with plastic – is it fantastic?” to nowatorski anglojęzyczny wykład o plastiku, który zdominował nasze życie. Znajdziemy go niemal wszędzie np. w dzikich i pozornie nieskażonych obszarach ziemi, w drodze na Mount Everest, na rajskich plażach. Organizacje pozarządowe i ekolodzy od lat próbują uświadomić opinii publicznej fatalną sytuację naszej planety. Uważa się, że do 2050 roku w słonych wodach będzie więcej plastiku niż ryb.

Bogactwo substancji, z jakiej zbudowany jest świat, jest ogromne. Efekty, które towarzyszą eksperymentom chemicznym podkreślają atmosferę i pobudzają wyobraźnię. Podczas tematycznych warsztatów „Świat chemicznego eksperymentu”, omówione zostały wybrane doświadczenia chemiczne, ich efekty świetlne i cieplne.

W Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Legnicy tradycyjnie już odbywały się liczne spotkania z nauką. Koło Naukowe Inżynierii Materiałowej FERRUM, z opiekunem dr inż. Danielem Medyńskim, prowadziło cykl warsztatów pt. „Nowoczesne trendy rozwoju inżynierii materiałowej”. Odbywały się one w laboratoriach chemicznym, fizycznym i materiałoznawstwa.

Słynący z luksusowej i ponadczasowej ceramiki Bolesławiec, zapraszał na spotkanie z reżyserami i instruktorami teatralnymi, natomiast przewodnik sudecki przybliżył bogatą tradycję wyrobu naczyń ceramicznych i kamionkowych. Wśród licznych propozycji, interesujące było spotkanie autorskie z pisarką Iwoną Banach pt. „Komedia komedii nie dorówna - co nas śmieszy i dlaczego?”. W trakcie zajęć „Teraz jestem ratownikiem, później może medykiem?”, można było dowiedzieć, się jak udzielić pierwszej pomocy. Z pewnością nauczyły one zachowania się w niecodziennej sytuacji. W programie zajęć, po wprowadzeniu teoretycznym, uczestnicy zajmowali się opatrywaniem ran, udzielaniem pomocy w złamaniach, krwotokach.

Podczas warsztatów z „Wojny brydżowej” była okazja do poznania podstawowych zasad gry z wykorzystaniem elementów strategii, rachunku prawdopodobieństwa, kształtowania logicznego myślenia. Koordynatorem tegorocznej bolesławieckiej edycji DFN było I Liceum Ogólnokształcące.

W Bystrzycy o historii i zwierzętach

W atrakcyjnej turystycznie Bystrzycy Kłodzkiej wiele uwagi poświęcono pięknu tego regionu Dolnego Śląska. Wśród bogatych, różnotematycznych propozycji, ciekawe było spotkanie z artystą malarzem Stanisławem Stawiarskim. Koncert z okazji Międzynarodowego Dnia Muzyki w wykonaniu Aleksandra Tarchała, dyrektora PWSM w Bystrzycy Kłodzkiej, stanowił szczególne wydarzenie podczas festiwalowych spotkań. 

Czy można oszukać zegar biologiczny i opóźnić starzenie? Wykład „Na tropie nieśmiertelności” pozwolił słuchaczom pochylić się nad tak ważnym tematem. Członkowie rodziny odznaczonej medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata,  najwyższego izraelskiego odznaczenia cywilnego, w szczególny sposób przekazywali festiwalowym gościom tak istotne historyczne wydarzenia.

Mieszkańcy tych pełnych uroku krajobrazów, niezwykłą miłością darzą zwierzaki, o czym można było przekonać się podczas dyskusji na wykładzie „Najgroźniejsze, najdziwniejsze, najpiękniejsze zwierzęta świata”. Z kolei „Krótki kurs języka psiego” to poznanie sposobów porozumiewania się psów, zasad prawidłowego ich interpretowania oraz zachowania się wobec czworonożnych przyjaciół. Przedmiotem wykładu „Bioenergetyka odpowiedzialności” była analiza związków między metabolizmem, a naszym układem odpornościowym – czyli w jaki sposób generujemy energię niezbędną do życia, na co ją zużywamy i dlaczego glukoza jest tak ważna dla naszego układu odpornościowego?

W Głogowie dominowała różnorodna tematyka. W roku matematyki było dużo rozważań o tej dyscyplinie. Szczególnie ciekawy był wykład „Policzalne piękno? - Matematyczno-fizyczne aspekty estetyki językowej”, o międzyludzkiej komunikacji, roli liczb w języku oraz o tym, który z polskich autorów kieruje się matematyką w pisaniu powieści.

Wystawa „Głogowianie 1945” przybliżała proces wymiany narodowej i etnicznej, która miała miejsce na Dolnym Śląsku po II wojnie światowej. Natomiast „Obrona Głogowa 1109”, przedstawiała walki o miasto oraz jego rolę w czasach pierwszych Piastów.

W Głogowie, podobnie jak w innych miastach w regionie, tematyka zdrowia interesowała bogactwem propozycji. „Globalne i lokalne sposoby na nowe zagrożenia wirusowe”, te i inne tematy wskazywały, z jak wielkim problemem mamy do czynienia na świecie i jak powinniśmy się zabezpieczyć przed nowymi epidemiami.

W Jelenie Górze królowała matematyka

W Jeleniej Górze na Wydziale Techniczno-Informatycznym nie mogło oczywiście zabraknąć matematyki. Wykład inauguracyjny „Co to jest abstrakcyjne myślenie” dotyczył zagadnienia, jak matematyczne działania elementarne można wykorzystać do rozwiązywania konkretnych problemów.  

„Jak zmienia się rynek pracy w XXI wieku?”, to z kolei interesująca analiza trendów występujących na rynku pracy w XXI wieku, z uwzględnieniem zagadnień robotyzacji i automatyzacji. Podczas wykładu wykorzystane zostały filmy, które ilustrują zmiany zachodzące w funkcjonowaniu przedsiębiorstw i gospodarek. Podczas prezentacji „Świadomy inwestor” omówiono  istotę funkcjonowania otwartych funduszy inwestycyjnych. Organizatorzy w drugiej części spotkania poprowadzili grę inwestycyjną, podczas której uczestnicy dokonali alokacji środków w wybrane fundusze inwestycyjne w trzyletnim horyzoncie czasowym.  

Regulacje prawne dotyczące tworzenia i posługiwania się zbiorami danych osobowych, prezentowane były podczas wykładu „Ochrona danych osobowych w świetle nowych przepisów UE oraz krajowych, szanse i zagrożenia”, połączonego z prezentacją filmów tematycznych oraz grą z wykorzystaniem urządzeń multimedialnych. W programie przewidziany był również quiz z nagrodami. 

Wiele wspaniałych właściwości kosmetyków, to zabieg marketingowy, poznanie mechanizmu działania naturalnych substancji pielęgnujących jest bardzo ważne. Festiwalowy wykład  „Kosmetyczne hity i mity” przybliżył ogrom prac w tym zakresie, a także różnicę między badaniami nowych leków i nowych kosmetyków. Nic dziwnego, preparaty upiększające i pielęgnacyjne powstawały przy okazji prac wielu farmakologów.

„Zdrowe odżywianie – dieta na wyższym poziomie”, to wykład o odżywianiu polegającym na regularnym dostarczaniu organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych w odpowiednich ilościach i proporcjach. Zapamiętajmy, „nie ma bardziej szczerej miłości, niż miłość do jedzenia” (George Bernard Shaw), która powinna być również zgodna z aktywnością fizyczną.

Ospa prawdziwa przez wieki zabijała miliony ludzi. Dzięki prowadzonym badaniom, w latach siedemdziesiątych zlikwidowano zagrożenie. Eradykacja sprawiła, że o tej zakaźnej chorobie zapominamy. „Wirus ospy prawdziwej – w czterdziestą rocznice eradykacji” traktował o skutkach zakażenia wirusem i ewentualnym zachowaniu w przypadku ponownego pojawienia się tego wirusa.

W Lubinie o tajemnicach Rajdu Dakar 

W Lubinie wykład inauguracyjny prof. Wojciecha Witkiewicza „Chirurgia robotowa w Polsce na początku XXI wieku” dotyczył pierwszego w Polsce ośrodka wykonującego operacje z użyciem robota chirurgicznego. Fascynująca prezentacja o zabiegu chirurgicznym metodą małoinwazyjną cieszyła się dużym zainteresowaniem wśród licznych słuchaczy, którzy przez kilkadziesiąt minut słuchali go jak zahipnotyzowani. 

Niezwykle interesującym wydarzeniem w Lubinie było spotkanie ze Zbigniewem Grochowskim, uczestnikiem Powstania Warszawskiego, jednym z czterech żyjących obecnie fotoreporterów, któremu udało się udokumentować sceny z powstania. 

Zespoły naukowe zastanawiają się, jak oszukać biologiczny zegar i opóźnić starzenie. Na razie udało się to u myszy. Natomiast brytyjscy naukowcy odkryli enzym mający duże znaczenie dla produkcji białek, z których zbudowane są żywe organizmy. Teraz okazuje się, że ograniczenie jego aktywności pozwala na wydłużenie życia robaków i muszek owocowych o 10 procent. Wykład „Na tropie nieśmiertelności”, przybliżył najnowsze badania i osiągnięcia dotyczące tego zagadnienia. 

„Trening ogólnorozwojowy. Nauczanie wybranych elementów wojskowego systemu walki, to gry i zabawy ruchowe, które wykorzystuje się w nauce podstawowych elementów walki”. Podczas warsztatów zademonstrowane zostały m.in. sposoby obezwładnienia agresywnych osób.

Julian Obrocki, pierwszy Polak na mecie Rajdu Dakar, dziennikarz, filmowiec, pisarz, fotografik i podróżnik zapraszał na szczególne emocje sportowe – „Rajd Dakar jako laboratorium nauk wszelakich”. Dla wielu ludzi największy i najsłynniejszy na świecie rajd to tylko grupa szaleńców jadących dla zabawy przez pustynię. W rzeczywistości Dakar to wielkie światowe laboratorium nowych technologii w fizyce, motoryzacji, medycynie, fizjologii i wielu innych naukach.  

Podczas pokazów „Skok na smog”, prowadzonych przez pracowników Uniwersytetu Rozwoju, uczestnicy dyskutowali o tym, jak powstaje smog i dlaczego jest groźny dla naszego zdrowia. Razem z instruktorami miłośnicy zdobywania wiedzy wytworzyli smog, wykonali eksperymenty, w których powstał tlen i dwutlenek węgla, a następnie sprawdzili właściwości tych gazów.

W Polkowicach Uczelnia Jana Wyrzykowskiego zapraszała na interesujące zajęcia warsztatowo-wykładowe, które poprowadzili wykładowcy tej placówki naukowej oraz zaproszeni goście.

Warzenie eliksirów w Zgorzelcu 

W Zgorzelcu, wśród bogatej oferty festiwalowych spotkań, odbyła się dyskusja o wszędobylskich reakcjach chemicznych przeprowadzanych również przez rośliny, ich mechanizmach służących do zwabiania owadów i odstraszania wrogów. Szczególną uwagę zwracano na związki chemiczne wykorzystywane przez florę i faunę do podtrzymania gatunku. 

Podczas warsztatu „W lochach Snape’a – warzenie eliksirów z zastosowaniem kuchni molekularnej” uczestnicy zostali przeniesieni do Szkoły Magii i Czarodziejstwa Hogwart, gdzie jako początkujący czarodzieje uczestniczyli w warzeniu eliksirów. Uczniowie zapoznali się również z technikami kuchni molekularnej – alternatywnym pomysłem przyrządzania smacznych potraw.  

Patriarcha aleksandryjski Teodor II i zwierzchnik Cerkwi w Polsce, metropolita Sawa wystosowali apel o zażegnanie konfliktu wokół nadania autokefalii kościołowi prawosławnemu na Ukrainie. Konflikt o autokefalię Cerkwi na Ukrainie trwa i mimo protestów bliskie staje się oderwanie ukraińskiej cerkwi prawosławnej od Moskwy. Wykład o tym specyficznym konflikcie szczególnie zainteresował wielu słuchaczy. 

Sport kształtuje postawę życiową, uczy jak podchodzić do porażek i sukcesów, uwalniać emocje. Tomasz Sakuta organizator wielu imprez sportowych na Dolnym Śląsku starał się zarazić młodzież sportowym szaleństwem w trakcie wykładu „Triathron – pasja, biznes, szaleństwo”. 

Miejska Biblioteka Publiczna w Zgorzelcu w 2017 roku otworzyła nowoczesną, multimedialną placówkę. Podczas prezentacji pracownicy opowiadali o książce, jej znaczącej roli we współczesnym świecie i  elektronicznej odsłonie.

Tajemnicze chińskie mumie

W trakcie fetiwalu w Dzierżoniowie można było wysłuchać wykładu „Polak ojcem cywilizacji elektronicznej” o profesorze Politechniki Warszawskiej, Janie Czochralskim, uważanym za jednym z trójki największych polskich uczonych obok Marii Skłodowskiej-Curie i Mikołaja Kopernika. Profesor jest ojcem współczesnej cywilizacji elektronicznej dzięki odkryciu metody otrzymywania monokryształów, bez których nie byłoby dzisiejszej elektroniki.

Prawidłowe funkcjonowanie organizmu i jego narządów jest niezwykle ważne. W Dzierżoniowie tematyka zdrowia była bardzo zróżnicowana. Ludzki organizm nieustannie atakowany jest przez liczne wirusy i bakterie. Infekcja wirusowa jest zwykle dość popularną chorobą i mimo, że mija (często) po kilku dniach, nie wolno jej lekceważyć. „Życie z E-smakiem, czyli co tak naprawdę jemy?”, to krótka opowieść o sposobach konserwacji żywności, o suplementach. Czy zdrowa żywność i suplementy są dla nas naprawdę zdrowe? Co się dzieje z mlekiem, zanim trafi do kartonu i na nasze stoły? 

Miód zawiera cenne enzymy niszczące drobnoustroje, wspomaga pracę układu trawiennego, oddechowego, moczowego, układu krążenia, wzmacnia naszą odporność. Bardzo wartościowe są również inne produkty pszczele: propolis, wosk, pyłek kwiatowy, mleczko czy jad pszczeli. O tych i wielu innych wartościach „płynnego złota” słuchano podczas wykładu „Cud miód. Miód, pyłek kwiatowy, propolis i inne produkty pszczele dla zdrowia i urody”. Dużym zainteresowaniem cieszyły się również warsztaty prowadzone w języku angielskim m.in. o życiu bez grawitacji. 

O mumiach egipskich słyszeli wszyscy, ale równie wspaniałe i tajemnicze mumie możemy spotkać w Chinach. W grobowcach cesarzy i dostojników chińskich spoczywają wielcy przodkowie współczesnych Chińczyków, którzy swoje tajemnice strzegą pilnie przed szkiełkiem i okiem uczonych („Mumie, grobowce i chińskie klątwy”). 

W Wałbrzychu proponowana tematyka była bogata i różnorodna. Wykład inauguracyjny „Wielkie znaczenie zera”, to krótka historia matematyki od prapoczątku do czasu odkrycia systemu dziesiętnego. Należy jednak pamiętać, że era nieprzerwanego rozwoju matematyki, rozpoczęta w XVI-wiecznych Włoszech, trwa nadal. A jak jest teraz?, matematyka jest podstawą innych nauk ścisłych – fizyki, chemii, mechaniki, elektroniki. Wkracza również w dziedziny humanistyczne i przyrodnicze. 

W obszernej tematyce, ciekawe były rozważania o kompetencjach językowych – „Qual def Berufswahl – lekcja języka zawodowego”. Nie zabrakło także bardzo aktualnej tematyki smogu w Polsce – „Czy w laboratorium materiałowym można walczyć ze smogiem?”. Rozmawiano także o zagrożeniach i środkach ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym. Było też o wykorzystaniu elektryczności statycznej i jej zagrożeniach. „Rok Marka Edelmana – walka o honor i człowieczeństwo”, to dyskusja o jednym z przywódców powstania w getcie warszawskim, działaczu politycznym i społecznym.  

O kwestiach nauk humanistycznych dyskutowano podczas wykładu „Reformy oświatowe w Polsce po II wojnie światowej i ich skutki”. Omówiono również istotne problemy upowszechniania wykształcenia ogólnego i zawodowego. 

Jak zdrowo i pięknie żyć? 

W Ząbkowicach Śląskich wykład inauguracyjny „Jak zdrowo i pięknie żyć?” stanowił naukowe rozważania o tym, jak zachować dobre zdrowie, mieć świetne samopoczucie i energię na długo. Prezentacja z udziałem władz lokalnych odbyła się w zapełnionej sali Ząbkowickiego Ośrodka Kultury. Goście długo oklaskiwali prof. Alicję Chybicką. 

Dobre gotowanie to nie tylko sztuka doboru odpowiednich produktów i łączenia ich ze sobą, ale też odpowiedniej obróbki termicznej. Sposób przyrządzania potraw do spożycia nie jest obojętny dla zdrowia, o tym można było się przekonać słuchając wykładu „Gotować czy smażyć? Niektóre aspekty zdrowego odżywiania”. 

„Czy chcemy chorować i umierać z tych samych powodów co pokolenie naszych dziadków”, to niesłychanie aktualny problem o chorobach infekcyjnych i ich następstwach w erze szczepień profilaktycznych, oraz o współczesnych możliwościach zapobiegania chorobom zakaźnym.  

Wykład z elementami dyskusji z publicznością – „Szczepionki - wynalazek angielski czy diabelski?”, to burzliwe rozmowy zwolenników i przeciwników obowiązkowych szczepień, najskuteczniejszego narzędzia w zwalczaniu chorób zakaźnych. Do interesujących należy również zaliczyć warsztaty „Anatomia człowieka interaktywnie”, w czasie których słuchacze na podstawie informacji zdobytych podczas prelekcji, mieli za zadanie ułożyć szkielet człowieka.  

„Rany postrzałowe z broni palnej – w jakim stopniu są śmiercionośne?”, to ważne rozważania o ranach postrzałowych powstałych w zależności od rodzaju użytej broni. Wykład prowadził biegły sądowy z zakresu balistyki końcowej.  

Właściciel podziemnej trasy edukacyjnej w Szklarach,  która w 2018 r. ze względu na wyjątkowe walory geologiczno – przyrodnicze otrzymała status tzw. „Stanowiska Dokumentacyjnego”, zapraszał do zwiedzania tego wyjątkowego miejsca. W dawnej kopalni w Szklarach wydobywano nikiel, chryzopraz i opal. Należy pamiętać, że drugim miejscem w świecie ze złożami takich minerałów jest Australia.  

W programie festiwalowych spotkań w Ziębicach, podczas spaceru po miasteczku szukano śladów obecności artystów, malarzy, bokserów oraz społeczników, którzy urodzili się i mieszkali w tym mieście. Była też niepowtarzalna okazja do wykazania się znajomością zasad polskiej pisowni, ortografii i interpunkcji. Każdego roku tekst dyktanda jest związany z Dolnym Śląskiem. Osoby, które popełniły najmniej błędów, zostały odpowiednio nagrodzone.

Dolnośląski Festiwal Nauki inspiruje i pobudza ciekawość uczestników. To kilka tygodni warsztatów, wykładów i pokazów naukowych, skierowanych do młodzieży szkolnej i nie tylko. To także eksperymentowanie i dobra zabawa, bo podczas zajęć, każdy miał szansę wcielić się w rolę szalonego naukowca i przeprowadzić doświadczenia naukowe pod okiem ekspertów. Każdego roku organizatorzy starają się zapewnić moc atrakcji zapraszając na wydarzenie gości specjalnych.

Podczas festiwalowych spotkań, dzięki dynamicznemu rozwojowi prac badawczych, w przystępny sposób można przybliżyć znaczenie nauki, jakie obserwujemy od lat. Uczestnicy mają niepowtarzalną okazję odwiedzić laboratoria badawcze i pracownie, porozmawiać z pracownikami i studentami uczelni. Podczas festiwalu staramy się również dyskutować o zagrożeniach, jakie niesie nauka i o etycznej odpowiedzialności za wykorzystanie licznych odkryć naukowych. 

Znane i cenione od lat spotkania z nauką prowadzone w miastach Dolnego Śląska zachęcają do uprawiania i podglądania nauki, pokazują, że praca na uczelni jest ciekawa, a studia mogą pomóc w realizacji marzeń. 

Tegoroczne spotkania z nauką oferowały około 620 imprez w Legnicy, Bolesławcu, Bystrzycy Kłodzkiej, Głogowie, Jeleniej Górze, Lubinie, Zgorzelcu, Dzierżoniowie, Wałbrzychu, Ząbkowicach Śląskich, w których wzięło udział 41639 festiwalowych gości.

prof. Jadwiga Sołoducho, pełnomocnik środowiskowego koordynatora Dolnośląskiego Festiwalu Nauki w regionie, opr. mic