Stowarzyszenie Architektów Polskich we Francji przyznało doroczne nagrody Prix SARP Fr za najciekawszy dyplomowy projekt inżynierski 2016 r. Honorowym wyróżnieniem doceniono pracę Roberta Witczaka, absolwenta Wydziału Architektury PWr, który zaprojektował centrum turystyczne w portugalskiej miejscowości Guadalupe

Francuski SARP swoje nagrody przyznaje od 2013 r. Wyróżnia w ten sposób absolwentów pierwszego stopnia studiów architektonicznych, których prace dyplomowe wyrażają „innowacyjny sposób myślenia o architekturze pod względem idei, konstrukcji, formy lub technologii”. Jurorzy biorą pod uwagę najbardziej oryginalną i nowatorską odpowiedź na dany temat, trafne dostosowanie systemu konstrukcji do wyrazu architektonicznego oraz wagę nadaną problemom ochrony środowiska i wpisaniu w krajobraz.

W tegorocznej edycji konkursu wyróżnienie honorowe zdobył Robert Witczak, absolwent Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej. Obronił się, przygotowując projekt centrum turystycznego w Almendres Cromlech Guadalupe w Portugalii. Pracę przygotowywał pod okiem promotorki dr inż. Ady Kwiatkowskiej. Projekt wysłał także wcześniej na konkurs ogłoszony przez organizację ARKxSITE.

Niezwykłe miejsce sprzed tysięcy lat

Guadalupe to niewielka wioska w regionie Alentejo w południowej Portugalii. Turyści przyjeżdżają tam, by obejrzeć słynny kromlech, czyli krąg zbudowany z ustawionych pionowo kamieni (nazywanych menhirami). Najbardziej znanym kromlechem jest oczywiście brytyjskie Stonehenge. Naukowcy sądzą, że miejsca te wykorzystywano jako narzędzia astronomiczne – służyły jako obserwatorium Słońca, do przewidywania zaćmień i pozycji ciał niebieskich. Powstawały w neolicie i w epoce brązu. Co zaskakujące, budowano je na całym świecie, a zatem tworzyli je ludzie, którzy nie mieli ze sobą żadnego kontaktu, a jednak myśleli bardzo podobnie. Kromlech w Guadalupe stanowi największą na Półwyspie Iberyjskim i jedną z największych w Europie struktur megalitycznych. Składa się z ponad 90 granitowych głazów ustawionych w dwóch bliźniaczych kręgach około pięciu tysięcy lat przed naszą erą.

Organizacja ARKxSITE  poprosiła studentów i młodych architektów, by w ramach konkursu zaprojektowali centrum turystyczne dla portugalskiego kromlechu o określonych funkcjach. Miałby to być budynek m.in. z salami wystawowymi, galerią sztuki, salą warsztatowo-wykładową, małą winiarnią, sklepem z pamiątkami i powierzchnią do odpoczynku dla turystów. Projekty zgłoszone i nagrodzone w konkursie można obejrzeć tutaj.

– Zadanie było bardzo wymagające – podkreśla Robert Witczak. – By zaprojektować budynek, który wkomponuje się w to miejsce, a jednocześnie wyeksponuje jego unikatowy charakter, konieczne było zrozumienie kontekstu tej lokalizacji i jej historycznego dziedzictwa, a także wzięcie pod uwagę warunków krajobrazowych, bo okolica jest mocno zalesiona.

Absolwent PWr spędził więc dużo czasu, czytając o kromlechach, ich znaczeniu dla ludzi przed tysiącami lat i wykorzystywaniu tych miejsc. Pozwoliło mu to stworzyć projekt dziewięciokondygnacyjnego obiektu, którego architektura jest „podporządkowana ruchom Słońca i Księżyca”. W praktyce oznacza to, że budynek mógłby być narzędziem do odczytania skomplikowanych i niedostrzegalnych gołym okiem zjawisk zachodzących na niebie, co byłoby analogią do roli, jaką pełniły konstrukcje kamienne dla ludzi okresu neolitu. Taki efekt zapewniłby główny element zaprojektowanego budynku, czyli dusza z klatką schodową, będąca przestrzenią łączącą funkcjonalnie całość obiektu.

Elewacja trzech ścian zewnętrznych duszy powstałaby na zasadzie wycinania otworów w ścianie. Czwartą natomiast utworzyłyby płaszczyzny balustrad. Cała ta przestrzeń miałaby stanowić wysoką kubaturę, która w swojej pustej formie byłaby odwrotnością pełnej masy kamiennego menhiru. Natomiast „połamane” biegi schodów byłyby tam skierowane na konkretne pozycje słońca w charakterystycznych momentach roku, czyli m.in. wschodu słońca podczas przesilenia letniego czy zachodu słońca podczas równonocy wiosennej.

Obiekt zaprojektowany przez Roberta Witczaka ma formę prostego, 25-metrowego, powściągliwego prostopadłościanu, wbitego w ziemię – niczym menhir (z trzema podziemnymi kondygnacjami).  Jego orientacja nawiązuje do azymutu wyznaczonego przez oś będącą wspólną linią trzech założeń megalitycznych w tej okolicy. Dzięki temu budynek dopełniałby kromlech, a nie przytłaczał go.

Centrum zajmowałoby niewielką powierzchnię (198 m kw. z prawie 1,5 ha całkowitej powierzchni projektowanego obszaru) i wyrastało znad koron drzew, stanowiąc jedyną architektoniczną formę w regionie. – W ten sposób już ze sporej odległości wskazywałby, że to ważne miejsce dla tego regionu – tłumaczy Robert Witczak. Wnętrza obiektu byłyby surowe, wykonane z betonu.

Najwyższą kondygnacją budynku byłby zadaszony taras widokowy. – Nie chciałem tworzyć go na dachu budynku, bo wówczas z daleka byliby tam widoczni ludzie oglądający kromlech – opowiada autor projektu. – Mój projekt umożliwiałby odwiedzenie tego miejsca bez odczuwania jego aspektu turystycznego, w ciszy i kontemplacji.

Gala w Paryżu

W tegorocznej edycji konkursu jury oceniało 22 projekty dyplomowe z wydziałów architektury Politechnik: Krakowskiej, Gdańskiej, Poznańskiej, Warszawskiej, Łódzkiej, Wrocławskiej, Białostockiej i Gliwickiej. Nagrodę główną przyznano Marcie Żak, absolwentce Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej za pracę „Centralna doświadczalna stacja jedwabnicza w Milanówku” przygotowaną pod opieką prof. Jana Słyka.

Wyróżnienie honorowe przyznano także Edycie Konstantynowicz z Politechniki Białostockiej za projekt „Dom pogrzebowy w Białymstoku” (promotor: prof. Aleksander Owerczuk).

Laureaci zostaną nagrodzeni finansowo. Gala wręczenia nagród jest planowana na 2 czerwca w salonach Ambasady Polskiej w Paryżu. Następnego dnia nagrodzeni będą mogli wziąć udział w wyjeździe do kilku francuskich realizacji architektonicznych oraz wizycie w miejscowym biurze architektonicznym.

Lucyna Róg