Nad swoimi koncepcjami pracowali przez cały semestr, odwiedzili noclegownię Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta, rozmawiali z jej pracownikami, konsultowali się z doświadczonymi architektami i specjalistami z m.in. inżynierii środowiska. Efektem pracy studentów architektury PWr są cztery projekty noclegowni dla osób w kryzysie bezdomności.

Koncepcje planowanej noclegowni przy ul. Kumko we Wrocławiu powstały jako projekty zaliczeniowe w ramach kursu Studio habitat – złożone struktury mieszkaniowe na trzecim roku architektury. Zajęcia prowadzili dr inż. arch. Jerzy Łątka, dr inż. arch. Wojciech Januszewski i doktorantka Marcelina Terelak.

– Te projekty to wynik modelowej współpracy pomiędzy uczelnią a urzędem miasta – podkreśla dr Łątka. – Powstawały z myślą o tym, żeby stanowić dla miasta studium tego, co można stworzyć na tej konkretnej działce, wybranej jako lokalizacja ośrodka dla osób w kryzysie bezdomności. Studenci zyskali bardzo dużo dzięki współpracy z pracownikami noclegowni. Konsultacje z nimi i wizyta w ośrodku pozwoliły im lepiej odpowiedzieć swoimi projektami na potrzeby użytkowników takiego miejsca. Liczymy na to, że tego typu działania między uczelnią a miastem będziemy podejmować częściej.

Maciej Gudra, kierownik noclegowni dla bezdomnych mężczyzn przy ul. Małachowskiego: –  Mam ogromny szacunek dla studentów i prowadzących, że pracę nad projektami zaczęli od odwiedzin u nas – że weszli, dotknęli, poczuli i teraz już wiedzą, jak wygląda takie miejsce od środka, jak spędzają czas osoby, które w nim mieszkają, jak wygląda nasza praca itd. To widać w przygotowanych projektach.

Zielone rozwiązania

Noclegownia planowana przy ul. Weroniki Kumko na wrocławskich Osobowicach ma powstać na działce między największym wrocławskim cmentarzem a torami kolejowymi. Studenci musieli więc wziąć pod uwagę m.in. konieczność zapewnienia izolacji akustycznej, by przejeżdżające obok pociągi nie stanowiły dużej uciążliwości.

Pracownicy noclegowni zwracali też uwagę na potrzeby związane z funkcjonowaniem takiego miejsca – m.in. zapewnienie dużej przestrzeni magazynowej, sali na potrzeby świetlicy i aktywizacji zawodowej oraz komfortu mieszkania, mimo niewielkiej przestrzeni, jaką mogą gwarantować pokoje, i mieszkań na start dla osób, które chcą wrócić do życia poza noclegownią.

Wszystkie grupy, które pracowały nad projektami, skupiły się na rozwiązaniach, które byłyby realne finansowo, oraz zaproponowały szereg rozwiązań ograniczających wydatki ośrodka i będących technologiami proekologicznymi.

Wśród ich propozycji znalazły się m.in. zielony dach i zielone elewacje, panele fotowoltaiczne i kolektory słoneczne, gospodarka wodą deszczową (ze zbiornikami retencyjnymi magazynującymi wodę deszczową), rekuperator wody i system odzysku ciepła ze zużytej wody np. po kąpieli, instalacja dualna (system odzysku wody szarej i ponownego jej wykorzystania do spuszczania w toaletach), ogrody deszczowe, ekologiczne ogródki uprawne i szklarnie oraz łąki kwietne.

Moduły z pianki

Wiktoria Gocałek i Marta Szczygłowska, autorki projektu „Otwarte drzwi” postawiły na wykorzystanie zabudowy modułowej – lekkiej i łatwej do modyfikacji, która nie wiązałaby się z wysokimi kosztami budowy i zapewniałaby dobrą izolację akustyczną. Zaproponowały wykorzystanie technologii HBlock, izolacyjnej płyty konstrukcyjnej SIP, zbudowanej z pianki poliuretanowej zamkniętej w konstrukcji skrzynkowej i trwale połączonej z okładziną drewnopodobną OSB. Ich zdaniem pozwalałaby na łatwy i szybki montaż, stanowiła energooszczędne rozwiązanie i gwarantowała szczelność.

W zaprojektowanym przez nie obiekcie latem ogrzewalnia przekształcałaby się w pomieszczenie do wykorzystywania np. na warsztaty, terapie czy szkolenia. Studentki pomyślały także o rozwiązaniach gwarantujących bezpieczeństwo mieszkańców oraz dających poczucie prywatności – czyli np. depozytach rzeczy mieszkańców, osobistych szafkach na klucze czy kotarach w pokojach.

Dużą wagę przyłożyły do zachowania zieleni na działce. Z wyliczeń wynika, że ich projekt pozwalałby na zapewnienie 60 proc. powierzchni czynnej biologicznie na działce.

„Mikromiasteczko”

Z kolei Anna Harasimiuk, Julia Martyka i Marcin Weron w swojej koncepcji „Podszed” stworzyli rodzaj „mikro-miasteczka” z miejscami do pracy, odpoczynku i spotkań. Wydzielili osobny budynek na stolarnię, w której mogliby pracować mieszkańcy noclegowni, i oddzielili także zaplecze techniczne ośrodka. Zaproponowali też, by w obrębie obiektu funkcjonował klub seniora.

W ich projekcie charakterystyczne są dach szedowy (składający się z kilku niesymetrycznych dachów jednospadowych, ułożonych jeden za drugim w taki sposób, że przekrój poprzeczny dachu jest linią zębatą) oraz ogrzewalnia z otwieraną ścianą harmonijkową, która latem mogłaby służyć jako dziedziniec lub taras.

Także tej grupie udało się zapewnić prawie 60 proc. powierzchni biologicznie czynnej działki.

Beton konopny, przeszklenia i zieleń

Agata Woźniak, Karolina Kozaczyńska i Karolina Dynowska, które pracowały nad koncepcją „Dach nadziei”, zaproponowały konstrukcję szkieletowo-drewnianą z użyciem betonu konopnego. Także one uznały, że obiekt modułowy będzie najlepszym rozwiązaniem. Oddzieliły ogrzewalnię od noclegowni dla zapewnienia większego bezpieczeństwa wszystkich mieszkańców, a mieszkania treningowe zdystansowały pergolą od reszty obiektu i obok nich zaplanowały pomieszczenia warsztatowe.

Sercem ich budynku byłaby świetlica wyposażona w przesuwne ściany, by można było dowolnie zmieniać jej przestrzeń. Korytarze w budynku zaprojektowały tak szerokie, by w razie sytuacji kryzysowej i konieczności przyjęcia dodatkowych mieszkańców, można było na nich ustawić łóżka i nie przeszkadzało to w komunikacji wewnątrz budynku.

Wśród wielu rozwiązań związanych z zielenią zaproponowały też nasadzenia drzew owocowych, by latem mieszkańcy ośrodka mogli korzystać ze zbiorów.

Z kolei Agnieszka Kraszkiewicz samodzielnie przygotowała projekt „Dom światła”. Jako jedyna zdecydowała się na zaplanowanie dwóch kondygnacji budynku (na piętrze znalazłyby się sypialnie i sanitariaty), a do tego stworzenie tam wewnętrznego ogrodu.

Studentka postanowiła wykorzystać konstrukcję z słupów stalowych i żelbetowych stropów z elementami drewnianymi i przeszkleniami w elewacji. Zależało jej na stworzeniu prześwitów wielu punktach obiektu, by otworzyć wnętrze noclegowni na jej zielone otoczenie.

Zaproponowała też, by w ramach ośrodka powstał sklep ze zniczami i kwiatami, które mogłyby być uprawiane na terenie działki.

Zauważyć człowieka

Maciej Gudra podkreślał, że studenckie projekty bardzo mu się spodobały. – Zwłaszcza te rozwiązania, które dawałyby nam elastyczność w gospodarowaniu przestrzenią – tak, żebyśmy mogli dostosowywać ją do bieżących potrzeb, raz organizując warsztaty, innym razem spotkanie albo większy wspólny posiłek – mówił.

Prezentacjom przyglądali się także Bartłomiej Świerczewski, dyrektor Departamentu Spraw Społecznych we wrocławskim magistracie, Joanna Kot, wicedyrektorka Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej we Wrocławiu i Iwona Osińska z Departamentu Spraw Społecznych. – Bezdomność to trudny temat, mamy za sobą wiele rozmów z mieszkańcami miasta i tłumaczenia im, że po drugiej stronie jest człowiek. Że za słowem „bezdomny” stoi właśnie człowiek. Bardzo mnie ujęło to, że wy zauważyliście tego człowieka, często życiowo poobijanego, z trudną przeszłością, i zaproponowaliście dla niego przestrzeń, w której ma szansę poczuć się lepiej – mówił do autorów projektów dyrektor Świerczewski.

Studentów pracujących nad koncepcjami wspierali – oprócz prowadzących przedmiot – także zaproszeni eksperci – dr inż. arch. Kajetan Sadowski (konsultacje w kwestiach konstrukcyjnych i wpływu na środowisko naturalne), dr inż. arch. kraj. Aleksandra Gierko (zagospodarowanie terenu), dr inż. Wojciech Cepiński (instalacje środowiskowe). Uczestnicy zajęć wzięli też udział w warsztatach z Zeevem Baranem, izraelskim architektem, honorowym generalnym konsulem RP w Jerozolimie oraz w spotkaniach z architektem Arkadiuszem Chamielcem.

Lucyna Róg