17 badaczek i badaczy z sześciu wydziałów naszej uczelni docenionych przez Narodowe Centrum Nauki. Na prowadzenie swoich projektów otrzymali w ramach programów Opus i Sonata wsparcie w łącznej wysokości prawie 19 mln zł.

W budżecie tegorocznej edycji obu programów znalazło się prawie 520 mln zł na realizację projektów z zakresu badań podstawowych w polskich jednostkach. Do konkursów złożono 3 015 wniosków, spośród których 363 zostały zakwalifikowane do finansowania.

Opus to najpopularniejszy konkurs w ofercie Narodowego Centrum Nauki skierowany do szerokiego grona odbiorców. Nie ma w nim ograniczeń co do zaawansowania kariery kierownika projektu, posiadanego stopnia czy tytułu naukowego lub doświadczenia w prowadzeniu badań. Uczestnicy mogą składać wnioski obejmujące krajowe projekty badawcze, projekty z udziałem partnerów zagranicznych lub z wykorzystaniem przez polskie zespoły wielkich międzynarodowych urządzeń badawczych.

W ramach 24. edycji do NCN wpłynęło 1 921 wniosków, a finansowanie otrzymały 224 wnioski o wartości ponad 364,4 mln zł. Wśród laureatów znalazło się też siedem osób z Politechniki Wrocławskiej, w tym dr hab. Marcin Poręba, prof, uczelni. Naukowiec z Wydziału Chemicznego otrzymał ponad 3,3 mln zł na „Analizę aktywności proteaz i kinaz białkowych w ostrej białaczce limfoblastycznej za pomocą sond chemicznych i cytometrii masowej dla celów spersonalizowanej diagnostyki onkologicznej”. 

Enzymy są białkowymi katalizatorami, które przyspieszają reakcje chemiczne w organizmach żywych. Mogą one być odpowiedzialne za rozkładanie białek (np. proteazy) lub przenoszenie grupy fosforanowej z jednych cząsteczek na inne (np. kinazy białkowe), dzięki czemu uruchamiają wiele szlaków sygnałowych. Niestety, zaburzenia aktywności tych enzymów mogą prowadzić do różnych chorób, takich jak nowotwory, cukrzyca, choroby autoimmunologiczne i neurodegeneracyjne. Zatem aby lepiej zrozumieć te choroby, musimy zrozumieć działanie enzymów odpowiedzialnych za ich rozwój.

– W naszym projekcie będziemy rozwijać nowe narzędzia chemiczne do obrazowania tych enzymów, tzw. małocząsteczkowe sondy chemiczne znakowane metalami - tłumaczy prof. Marcin Poręba z Wydziału Chemicznego. – Pozwolą one badać aktywność wybranych enzymów na poziomie pojedynczych komórek z wykorzystaniem cytometrii masowej.

Nasi naukowcy, jako pierwsi na świecie, połączyli już sondy chemiczne do badania proteaz z cytometrią masową. Tym razem rozszerzają swoje badania o sondy dla kinaz białkowych, które są kluczowymi graczami w rozwoju nowotworów, przez co stanowią atrakcyjne cele diagnostyczne i terapeutyczne. – Jako model kliniczny wykorzystamy komórki szpiku kostnego pobrane od dzieci cierpiących na ostrą białaczkę limfoblastyczną (ALL), która jest najczęstszym typem białaczki u najmłodszych – mówi prof. Poręba.

Mimo że wyleczalność dzieci z ostrej białaczki limfoblastycznej wynosi ponad 90%, to wciąż prawie co dziesiąty mały pacjent nie odpowiada na leczenie. Badacze z W3 sprawdzą, skąd się bierze taka oporność na leczenie. – Przeanalizujemy aktywność wybranych proteaz i kinaz białkowych, gdyż te enzymy najczęściej powiązane są z nowotworami – dodaje nasz naukowiec.

Projekt ma charakter interdyscyplinarny, a badania będą wspólnie z zespołem prof. Wojciecha Młynarskiego, kierownika Katedry Pediatrii, Onkologii i Hematologii przy Uniwersytecie Medycznym w Łodzi, który jest światowym autorytetem w dziedzinie diagnostyki i leczenia ALL u dzieci oraz wybitnym biologiem molekularnym.

Laureaci i laureatki  konkursu Opus 24 z PWr
(łączna kwota dofinansowania – 9,7 mln zł)

Nauki Humanistyczne, Społeczne i o Sztuce

• dr hab. inż. Krzysztof Burnecki, prof. uczelni (Wydział Matematyki)

Zarządzanie ryzykiem katastrof naturalnych dla wielu zagrożeń i regionów: od budowania wielowymiarowych modeli szkodowych do innowacyjnych instrumentów katastroficznych – kwota dofinansowania: 600 697 zł.

Nauki o Życiu

• dr hab. inż. Marcin Poręba, prof. uczelni (Wydział Chemiczny)

Analiza aktywności proteaz i kinaz białkowych w ostrej białaczce limfoblastycznej za pomocą sond chemicznych i cytometrii masowej dla celów spersonalizowanej diagnostyki onkologicznej – kwota dofinansowania: 3 304 800 zł.

Nauki Ścisłe i Techniczne

• dr inż. Piotr Jaworski (Wydział Elektroniki, Fotoniki i Mikrosystemów) 

Badania nad wykorzystaniem mikrostrukturalnych światłowodów antyrezonansowych z rdzeniem powietrznym oraz optycznych grzebieni częstotliwości w szerokopasmowej detekcji gazów w paśmie średniej podczerwieni – kwota dofinansowania: 1 762 284 zł.

• dr hab. inż. Dominika Wawrzyńczyk, prof. uczelni (Wydział Chemiczny)

Materiały magazynujące energię wzbudzenia do zastosowań w bio-śledzeniu i terapii – kwota dofinansowania: 1 475 102 zł.

• dr inż. Jakub Jurasz (Wydział Inżynierii Środowiska)

Metoda kwantyfikacji susz energetycznych źródeł odnawialnych w oparciu o dane historyczne i projekcje zmian klimatu – kwota dofinansowania: 1 273 680 zł.

• dr hab. inż. Izabela Sylwia Polowczyk, prof. uczelni (Wydział Chemiczny)

Badania wpływu nowych lipopeptydowych biosurfaktantów na trwałość cienkiego filmu cieczy i tworzenie kontaktu trójfazowego w aspekcie ich wykorzystania w procesie flotacji – kwota dofinansowania: 989 664 zł.

• prof. Tomasz Downarowicz (Wydział Matematyki)

Zastosowania multiporządków i pseudometryki f-bar do badania działań przeliczalnych grup ze średnią – kwota dofinansowania: 424 560 zł.

Z kolei konkurs Sonata skierowany jest do badaczek i badaczy ze stopniem doktora, uzyskanym od dwóch do siedmiu lat przed rokiem wystąpienia z wnioskiem i ma na celu wsparcie osób rozpoczynających karierę̨ naukową w prowadzeniu innowacyjnych badań. W 18. edycji konkursu złożono 1 094 wnioski, a do finansowania zakwalifikowano 139 projektów o wartości ponad 155,5 mln zł. 

Z Politechniki Wrocławskiej wsparcie uzyskało łącznie dziesięć osób. W tym gronie znalazła się dr inż. Wioletta Rut, która na co dzień zajmuje się poszukiwaniem selektywnych narzędzi chemicznych do monitorowania aktywności medycznie ważnych białek. Badaczce z Katedry Chemii Biologicznej i Bioobrazowania na Wydziale Chemicznym przyznano ponad 1,7 mln zł na „Opracowanie testu komórkowego do badań przesiewowych inhibitorów SARS-CoV-2 PLpro”.

– Białka kodowane przez wirusa SARS-CoV-2 - proteazy Mpro i PLpro stanowią jeden ze skutecznych celów terapii przeciwwirusowej – wyjaśnia dr Rut. – Zahamowanie aktywności tych dwóch białek przez związki chemiczne określane jako inhibitory prowadzi do zahamowania infekcji wirusowej.

Głównym czynnikiem limitującym prowadzenie badań na zainfekowanych wirusem komórkach są wymogi klasy bezpieczeństwa laboratorium, w którym wykonywane są tego typu badania (klasa 3), co znacznie ogranicza ilość związków, które mogą zostać przetestowane. Natomiast badania wykonywane z użyciem rekombinowanych białek (sztucznie otrzymanych w laboratorium) nie odzwierciedlają warunków panujących w komórce, co powoduje iż zidentyfikowane w tych testach inhibitory są bardzo często nieskuteczne w testach komórkowych.

Rozwiązaniem tego problemu jest opracowanie testu komórkowego umożliwiającego pomiar aktywności inhibitorów SARS-CoV-2 PLpro w laboratorium klasy 2. I taki cel w swoim projekcie stawia sobie badaczka z W3.

– Opracowany test komórkowy pozwoli na wyeliminowanie związków toksycznych lub nieprzepuszczalnych przez błony komórkowe – mówi dr Wioletta Rut. – Jego wykorzystanie powinno znacznie przyspieszyć proces poszukiwania skutecznych leków przeciwwirusowych.

LAUREACI I LAUREATKI KONKURSU SONATA 18 Z PWR
(ŁĄCZNA KWOTA DOFINANSOWANIA – 9,2 MLN ZŁ)

Nauki Humanistyczne, Społeczne i o Sztuce

• dr Yash Chawla (Wydział Zarządzania) 

MoSAic: Model czworościenny zrozumienia i zwiększenia społecznej akceptacji gospodarki o obiegu zamkniętym – kwota dofinansowania: 413 580 zł.

• dr Pratik Mullick (Wydział Zarządzania)

Zarządzanie tłumem w przestrzeni miejskiej: Opracowania ujednoliconych ram dla symulacji realistycznych trajektorii ruchu ludzi – kwota dofinansowania: 366 080 zł.

Nauki o Życiu

• dr inż. Wioletta Rut (Wydział Chemiczny)

Opracowanie testu komórkowego do badań przesiewowych inhibitorów SARS-CoV-2 PLpro – kwota dofinansowania: 1 765 706 zł.

Nauki Ścisłe i Techniczne

• dr inż. Jan Zaręba (Wydział Chemiczny)

PhotoReactMat2: Fotoreaktywne materiały wykazujące dwufotonowo indukowane transformacje strukturalne typu monokryształ-monokryształ i ich konsekwencje fizykochemiczne – kwota dofinansowania: 1 299 192 zł.

• dr inż. Rafał Szabla (Wydział Chemiczny)

Badania chemii cząsteczek będących prebiotycznymi nośnikami energii – kwota dofinansowania: 1 297 348 zł.

• dr inż. Anna Siekierka (Wydział Chemiczny)

Synteza i charakterystyka selektywnych jonowych kowalencyjno-organicznych struktur jako sorbentów do wydzielania metali przejściowych – iCOFFEE - kwota dofinansowania: 1 053 714 zł.

• dr inż. Tomasz Walski (Wydział Podstawowych Problemów Techniki)

Nowe spojrzenie na starzenie się krwinek czerwonych i eryptozę po zastosowaniu fotobiomodulacji NIR – kwota dofinansowania: 946 428 zł.

• dr inż. Agnieszka Uryga (Wydział Podstawowych Problemów Techniki)

AUTOMATIC: Analiza związku pomiędzy autonomicznym układem nerwowym a autoregulacją mózgową z wykorzystaniem metod uczenia maszynowego – kwota dofinansowania: 814 810 zł.

• dr Krzysztof Gałkowski (Wydział Podstawowych Problemów Techniki)

Wykorzystanie niestabilności operacyjnej perowskitów metalo-halogenkowych w projektowaniu wydajnych źródeł światła – kwota dofinansowania: 691 040 zł.

• dr inż. Mateusz Wnukowski (Wydział Mechaniczno-Energetyczny)

Wytwarzanie NOx w atmosferycznej plazmie mikrofalowej - badanie wpływu quenchingu oraz wzbudzenia oscylacyjnego cząsteczek – kwota dofinansowania: 611 200 zł.