Wspólnota Politechniki Wrocławskiej i Uniwersytetu Wrocławskiego – początkowo utwierdzona unią personalną urzędu rektorskiego – wydawała się we wrześniu 1945 r., na wstępnym etapie kształtowania ośrodka akademickiego, korzystna dla obu uczelni – pisze w kolejnej części wspomnień o początkach PWr Marek Burak, dyrektor uczelnianego muzeum

W okresie oblężenia miasta uległy zniszczeniu uniwersyteckie obiekty mieszczące seminaria matematyczne, fizyczne i chemiczne. Oznaczało to konieczność oparcia się w tych dyscyplinach nauki na wyposażeniu przejętym po niemieckiej Wyższej Szkole Technicznej, której budynki przetrwały wojenną zawieruchę w stosunkowo dobrym stanie. Jednocześnie, o ile we wrześniu i w październiku 1945 roku rekrutacja na stanowiska naukowo-dydaktyczne na większość uniwersyteckich wydziałów przebie¬gała umiarkowanie obiecująco, to w tym samym czasie perspektywa obsady etatów naukowych na politechnice przedstawiała się niekorzystnie. Unia szkół wyższych mogła więc przyczynić się do wyrównania specyficznych dla całego ówczesnego wrocławskiego środowiska akademickiego braków lokalowych i wyposażeniowych oraz kadrowych. Dotyczyło to zwłaszcza wykładowców matematyki, fizyki i chemii – wiodących przedmiotów w programach nauczania pierwszych roczników.

Jak już wspomniano tutaj, w zakresie dydaktyki Politechnika Wrocławska mogła właściwie oprzeć się wyłącznie na profesorach wywodzących się z Politechniki Lwowskiej. Ci jednak, zaangażowani wcześniej w uczelniach Gliwic, Krakowa, Gdańska i Łodzi, w większości nie byli zainteresowani zmianą zatrudnienia. Decyzje profesorów kresowej uczelni technicznej o nieskorzystaniu z oferty objęcia we Wro-cławiu politechnicznych katedr miały zapewne różne źródła. Wśród nich być może podstawową rolę odgrywała kwestia bytowa. Obraz "profesorskiego modelu” emerytury – który dla wielu był ważną przesłanką wyboru miejsca pracy po wojnie – przybliżył prof. Andrzej Jellonek, wspominając w tym względzie prof. Kazimierza Idaszewskiego: „W 1939 roku Idaszewski nie był już młody, przygotowywał się powoli do emerytury, organizowanej według ówczesnego, profesorskiego modelu: własny dom, ogród, biblioteka fachowa, doradztwo techniczne we Lwowie itp. To wszystko stracił we Lwowie. Nie on jeden, ale chyba był jednym z nielicznych, którzy nie starali się odbudowywać przede wszystkim przedwojennego stanu posiadania i unormowanego życia w możliwie niezniszczonych częściach ziem uzyskanych przez Polskę w wyniku wojny”. W tym kontekście najatrakcyjniejszą ofertę przedstawiano na uruchomionej na początku czerwca 1945 roku Politechnice Śląskiej, konkurującej w ten sposób z uczelniami Krakowa i powstającym wrocławskim ośrodkiem akademickim. W niezniszczonych Gliwicach proponowano profesorom znakomite warunki socjalne. We Wrocławiu, leżącym w gruzach po kilkumiesięcznym oblężeniu, zmagano się natomiast z trudnościami lokalowymi i aprowizacyjnymi. Nic więc dziwnego, że niektórzy zgłaszający się do pracy na Politechnice Wrocławskiej już na wstępie rezygnowali i – jak wspominał Andrzej Jellonek – „woleli stracić podstawowe warunki do pracy naukowej, jakie przedstawiały laboratoria i biblioteki Wrocławia, a za to mieć kulturalniejsze otoczenie niezniszczonego Krakowa lub sprawniejszą organizację działu gospodarczego Politechniki Śląskiej”. Podobnej natury problemy towarzyszyły naborowi średniego personelu naukowego. Tu jednak, zgodnie z relacją prof. Jellonka, „ewentualni kandydaci po kilkudniowym pobycie w trudnych gospodarczo warunkach, spotykając się często z obojętnością administracyjnej grupy uniwersyteckiej lub nieznanych osobiście nieprzychylnych [Politechnice] ludzi, uciekali z Wrocławia pierwszym dostępnym środkiem transportowym”. Zainteresowani pracą na uczelni technicznej wskazywali także na inny aspekt omawianego zagadnienia zauważając, jak prof. Jerzy Ignacy Skowroński, że kierownictwo Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu wykazywało – niestety – niewielkie zainteresowane kreowaniem odpowiednich warunków mieszkaniowych dla zgłaszających się nauczycieli akademickich.

Jednakże nie dla wszystkich kryterium socjalne stanowiło warunek sine qua non pozostania we Wrocławiu. Do takich osób należał m.in. prof. Kazimierz Idaszewski, który napisał w swoim życiorysie: „przeniosłem się do Wrocławia, mimo że w Gliwicach miałem zapewniony domek jednorodzinny z ogrodem owocowym, a we Wrocławiu otrzymałem mieszkanie 4-pokojowe”. Inny pionier Politechniki Wrocławskiej, prof. Andrzej Frydecki, następująco wyjaśnił motywy swojego wyboru: „Przed przyjazdem do Wrocławia szukałem i ja jakichś szans zakotwiczenia się w Krakowie, Gliwicach i w Gdańsku, skąd otrzymywałem pewne propozycje. Wrocław przypadł mi przecież do gustu swą przeszłością, skalą, pięknem i dlatego ten wybrałem spośród czynionych mi awansów”.

Rozwiązaniu palącej kwestii obsady personalnej na uczelni technicznej początkowo nie sprzyjała także formuła nominacji prof. Edwar¬da Suchardy na p.o. prorektora dla spraw Politechniki Wrocław¬skiej (wtedy w ramach bliżej niesprecyzowanego konglomeratu szkół wyższych, jakim był Uniwersytet i Politechnika we Wrocławiu). Już samo określenie funkcji sugerowało bowiem rozwiązanie niespotykane dotąd w praktyce polskich szkół akademickich. Faktyczne wprowadzenie w życie we Wrocławiu modelu organizacyjnego opartego na działaniu dwóch uczelni w ramach jednej instytucji żywo nurtowało dydaktyków wcześniej związanych z przedwojennymi, samodzielnymi uczelniami technicznymi. Niepokój budziła zwłaszcza groźba zmajoryzowania środowi¬ska profesorów nauk technicznych przez profesurę uniwersytecką. Obawy, związane z oceną możliwości pracy w strukturach zespolonej szkoły wyższej, podzielali także profesorowie Politechniki Lwowskiej, którzy we wrześniu 1945 roku stawili się we Wrocławiu, aby ewentualnie objąć techniczne katedry: prof. Władysław Rubczyński oraz prof. Antoni Plamitzer. Ten ostatni w końcu września 1945 roku zapewniał o gotowości objęcia katedry geometrii wykreślnej. Wkrótce jednak zrezygnował z realizacji tego zamierzenia, opisując powody swojej decyzji w liście do prorektora Suchardy: „Na konferencji u p. Rektora Kulczyńskiego [1 października] oponowałem przeciwko nowej organizacji Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu. Miałem zamiar następnego dnia zgłosić na Twe ręce rezygnację – ale nie chciałem działać zbyt pośpiesznie. Czynię to dziś. Wiem, że robię Ci przykrość i narażam na nieprzyjemności. […] Bardzo Cię przepraszam – ale nie wyobrażam sobie, abym mógł pracować w nowo wytworzonych warunkach Śląskiej Szkoły Głównej”. Antoni Plamitzer nie był jedynym profesorem, który odmówił objęcia katedry we Wrocławiu ze względu na „nieodpowiednie powiązanie Uniwersytetu i Politechniki” (jak określał tę sytuację prof. A. Jellonek). Jeszcze w październiku 1945 roku władze wrocławskiej uczelni liczyły na przyjęcie propozycji pracy przez mechanika prof. Witolda Biernawskiego oraz chemika – prof. Adolfa Joszta. 

Wymienieni nie skorzystali jednak z przedstawionej im oferty. We wrześniu 1945 roku – obok związanego z kierunkiem chemicznym prof. Edwarda Suchardy – tylko prof. Kazimierz Idaszewski podjął się organizacji Wydziału Me¬chaniczno-Elektrotechnicznego. 

Niepokoju środowisk profesorskich nie podzielali natomiast młodzi ludzie, którzy w różny sposób trafili do Wrocławia w nadziei wstąpienia na powstające tu uczelnie. Wieści o organizowaniu ośrodka akademickiego we Wrocławiu były istotną informacją zarówno dla tych, którzy już w wolnej Polsce złożyli egzamin maturalny, jak też dla chcących ukończyć studia rozpoczęte przed 1939 rokiem lub w czasie okupacji. Tymczasem funkcjonujące w Krakowie, Łodzi i Warszawie szkoły wyższe do czerwca 1945 roku zainaugurowały rok akademicki. Wielu chętnym do podjęcia studiów nadzieję na immatrykulację dawał więc ośrodek akademicki powstający we Wrocławiu. Do września 1945 roku przybyło do stolicy Dolnego Śląska ponad pięciuset młodych ludzi, oczekując na rozpoczęcie rekrutacji na studia. Czas większości z nich był wypełniony nie tylko pomocą w zabezpieczaniu substancji materialnej wrocławskich uczelni w ramach stworzonych w tym celu formacji Straży Akademickiej. Już w lipcu z inicjatywy oczekujących powstał Akademicki Związek Sportowy Straży Akademickiej. W końcu sierpnia członkowie Straży Akademickiej Politechniki zaczęli zagospodarowywać mieszkania w blokach na Biskupinie. Kwatery te, zlokalizowane przy ulicy Stanisławskiego i przy ulicy Kotsisa, stały się na wiele lat swoistym akademikiem dla studentów Politechniki Wrocławskiej. We wrześniu nastąpiła udana próba zalegalizowania obecności społeczności przyszłych studentów: za zgodą rektora Uniwersytetu i Politechniki ukonstytuował się Tymczasowy Zarząd Akademickiej Bratniej Pomocy. W tym czasie rozpoczęła się skierowana do młodych ludzi akcja edukacyjna prowadzona przez wykładowców, którzy podobnie jak ich słuchacze liczyli na rychłe rozpoczęcie zajęć. Akcję tę najprawdopodobniej zainaugurował 6 września odczyt prof. Ludwika Hirszfelda, którego odbiorcami byli z pewnością przyszli studenci medycyny. Wkrótce potem rozpoczęły się cykliczne kursy przygotowawcze z matematyki dla adeptów nauk ścisłych i technicznych, które prowadzili dr Edward Marczewski i dr Władysław Ślebodziński.

We wrześniu 1945 roku wypracowano ostateczną koncepcję organizacyjną zespolonej wrocławskiej szkoły akademickiej. Stopniowe wprowadzanie projektu w życie doprowadziło – na etapie początkowej organizacji uczelni – do zmiany niektórych elementów ustrojowych, jakie określił dekret z 24 sierpnia 1945 roku. Zmiany te, uwidoczniły się zwłaszcza w wydziałowej strukturze formowanej szkoły: m.in. na uniwersytecie nie powołano Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego, na politechnice zaś – Wydziału Chemicznego. 

Zorganizowano natomiast wspólny Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii, a w jego strukturze – wydzielony Oddział Chemii Technicznej, w którym zamierzano zgrupować katedry technologiczne realizujące program politechnicznego wydziału chemicznego.
Mimo opisanych wyżej przeciwności, wczesną jesienią 1945 roku nadal prowadzono
intensywne poszukiwania obsady dydaktycznej dla organizujących się politechnicznych wydziałów Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu. Jednym ze skutecznych sposobów poprawy niekorzystnej sytuacji personalnej okazał się przykład osobisty. Przyjęcie propozycji pracy we Wrocławiu przez prof. Edwarda Suchardę z pewnością ułatwiło podjęcie podobnej decyzji innym lwowskim chemikom o uznanym dorobku naukowym. Prof. Suchardzie, który w końcu września 1945 roku wyruszył z rodziną z Krakowa do Wrocławia, towarzyszyła dr Ewa Neyman-Pilatowa. W październiku pojawili się w stolicy Dolnego Śląska prof. Włodzimierz Trzebiatowski, prof. Edwin Płażek, dr Bogusława Jeżowska-Trzebiatowska oraz dr Franciszek Nowotny. W tym samym czasie, za przykładem prof. Kazimierza Idaszewskiego, znalazł się we Wrocławiu elektryk inż. Władysław Kołek, do tej pory adiunkt na Politechnice Śląskiej. W październiku zgłosił gotowość podjęcia pracy na wrocławskiej uczelni inż. Władysław Chowaniec, dotąd adiunkt na Wydziale Mechanicznym Politechniki Śląskiej. 

Dołączyli do nich, przebywający już we Wrocławiu pracownicy Delegatury Ministerstwa Oświaty, a wśród nich m.in. dawni adiunkci Politechniki Lwowskiej dr inż. Henryk Kuczyński, dr inż. Zofia Skrowaczewska oraz inż. arch. Tadeusz Wróbel, inż. Wiktor Mamak, a także niezwiązany z kresową uczelnią geolog dr inż. Józef Zwierzycki.

W połowie października 1945 roku uformował się pierwszy skład kolegium dziekańskiego Politechniki Wrocławskiej. Dziekani powołani przez rektora Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu, sprawując właściwie funkcję organizatorów wydziałów, wyposażeni byli – zgodnie z postanowieniami dekretu z 24 sierpnia 1945 roku – w uprawnienia rad wydziałowych. 

Dziekanem-organizatorem Wydziału Mechaniczno-Elektrotechnicznego został prof. Kazimierz Idaszewski, dziekanem Wydziału Budownictwa – zast. prof. Tadeusz Wróbel, a zast. prof. Józef Zwierzycki – Wydziału Hutniczo-Górniczego. Za zorganizowanie Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii odpowiadał prof. Hugo Steinhaus. Praktyka zweryfikowała natomiast zapisy sierpniowego aktu prawnego w odniesieniu do wewnętrznej struktury Politechniki Wrocławskiej. O ile bez przeszkód przystąpiono do organizacji wydziałów o charakterze stricte technicznym, jak Wydział Mechaniczno-Elektrotechniczny, Wydział Budownictwa i Wydział Hutniczo-Górniczy, to (jak już wcześniej wspomniano) świetnie obsadzony Wydział Chemiczny – istotny merytorycznie również dla kierunków nietechnicznych zespolonej uczelni – nie został uruchomiony. Zorganizowane w pierwszych miesiącach działalności Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu tzw. podstawowe katedry chemiczne stały się de facto jednostkami nieoficjalnie powołanego wspólnego Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii. Z wyodrębnionego w nim Oddziału Chemii Technicznej uformowano w końcu listopada 1945 roku (równie nieoficjalnie) Wydział Chemii Technicznej, który związano strukturalnie z politechniką. Obowiązki dziekana w ten sposób utworzonej jednostki powierzono prof. Edwardowi Suchardzie. 

W końcu październiku 1945 roku podjęto decyzję o otwarciu wpisów i inauguracji zajęć na powołanych we wrześniu wrocławskich uczelniach. Na stosunkowo niewielkie opóźnienie w pełnym ich uruchomieniu miało wpływ kilka okoliczności. Pierwszą z nich była konieczność sfinalizowania niezbędnych remontów uczelnianych obiektów oraz zakończenie trudnego do realizacji procesu wyposażania laboratoriów i sal dydaktycznych. Decyzję o rozpoczęciu zajęć kursowych opóźniał także wyraźny niedobór personalny – bardziej widoczny w strukturach politechnicznych, lecz dotykający także uniwersyteckich wydziałów. A zatem jesienią 1945 roku wrocławski ośrodek akademicki nie był w pełni przygotowany do rozpoczęcia zajęć dydaktycznych. Nabór studentów jednak rozpoczęto, kierując się zwłaszcza przesłankami o zabarwieniu politycznym i ambicjonalnym. Wyraził je w październiku 1945 roku prof. Ludwik Hirszfeld, który zauważył, że fakt nierozpoczęcia zajęć „może być tłumaczony w ten sposób, że nie jesteśmy w stanie objąć tej uczelni. Świat nie będzie pytał, dlaczego, nie pomyśli, że nam pomordowano setki uczonych, a powie żeśmy do tak precyzyjnego instrumentu nie dorośli”. Znaczącą rolę odegrał także inny aspekt: świadomość konieczności kształcenia fachowych kadr dla wyniszczonego wojną kraju. Wymagało to podjęcia natychmiastowej działalności edukacyjnej, niezależnie od panujących warunków.

Rekrutację na studia przeprowadzono między 5 a 12 listopada 1945 roku. Na Politechnice Wrocławskiej objęła ona ogółem 512 kandydatów. Największym zainteresowaniem cieszył się Wydział Mechaniczno-Elektrotechniczny, na który przyjęto 210 słuchaczy. Na Wydziale Budownictwa zarejestro¬wano 140 chętnych. Na Wydział Hutniczo-Górniczy zapisało się 90 osób, a na kierunek chemiczny wspólnego Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii – 86 przyszłych studentów. Z tej ostatniej liczby 72 osoby wybrały Oddział Chemii Technicznej, stając się wkrótce studentami politechnicznego Wydziału Chemii Technicznej. Tylko w Oddziale Elektrycznym Wydziału Mechaniczno-Elektrotechnicznego rozpoczęto w listopadzie kursowe zajęcia dla pierwszego, trzeciego i czwartego roku. W innych jednostkach organizacyjnych politechniki realizowano program nauczania obejmujący wyłącznie pierwsze roczniki.

Pierwszy wykład w dziejach Politechniki Wrocławskiej – dla studentów czwartego (dyplomowego) roku Oddziału Elektrycznego Wydziału Mechaniczno-Elektrotechnicznego – wygłosił prof. Kazimierz Idaszewski w czwartek 15 listopada 1945 roku o godzinie 9.30 w sali 305 dzisiejszego budynku A-5, inaugurując w ten sposób działalność polskich szkół wyższych w stolicy Dolnego Śląska. Problem pierwszeństwa tego akademickiego wystąpienia od lat budzi środowiskowe spory. Przeprowadzonemu 15 listopada 1945 roku wykładowi prof. Idaszewskiego jest bowiem przeciwstawiany wspomniany wcześniej odczyt prof. Ludwika Hirszfelda, który odbył się 6 września 1945 roku. Ten ostatni nie był jednak wydarzeniem akademickim. Dekret z 24 sierpnia 1945 roku ustanawiał we Wrocławiu polskie uczelnie z dniem 19 września 1945 roku. W sensie prawnym 6 września 1945 roku wrocławskich szkół wyższych zatem jeszcze nie było. Co więcej, pierwszych studentów immatrykulowano dopiero w listopadzie. Kolejną kontrowersję wprowadza – zaczerpnięta z opublikowanego w 1960 roku wspomnieniowego tekstu prof. Stanisława Kulczyńskiego (jeszcze w 1955 roku pisał on: „Rok akademicki otwiera dnia 15 listopada wykład prof. Idaszewskiego na Wydziale Elektrycznym”) – informacja o dwóch, równolegle przeprowadzonych inauguracjach. Według S. Kulczyńskiego miały one odbyć się w dniu 15 listopada 1945 roku równocześnie na Wydziale Lekarskim uniwersytetu (wykład prof. Ludwika Hirszfelda) oraz na politechnice – z udziałem prof. Kazimierza Idaszewskiego. Tak sformułowanej wiadomości przeczą jednak informacje zamieszczone w ówczesnej prasie pilnie śledzącej postępy w organizacji wrocławskich szkół wyższych. Jak wynika z lektury enuncjacji prasowych zamieszczonych w dzienniku „Pionier”, w dniu 15 listopada
odnotowano jedynie wystąpienie prof. Idaszewskiego, a owa druga inauguracja z udziałem prof. Hirszfelda mogła mieć miejsce dopiero 26 listopada: w tym dniu o godzinie 8.00 odbył się bowiem inauguracyjny wykład na uniwersyteckim Wydziale Lekarskim. Omawiany spór o pierwszeństwo można było zakończyć już kilkadziesiąt lat temu. W 1970 roku prof. Władysław Floryan ocenił znaczenie listopadowego wystąpienia prof. Kazimierza Idaszewskiego, pisząc w jubileuszowej publikacji Uniwersytetu Wrocławskiego: „Ten »pierworodny« wykład nie był już okolicznościową prelekcją – a takich wygłoszono kilka dla przyszłych studentów w tygodniach poprzedzających tę datę – ale wytyczał początek drogi szkolnictwa wyższego w stolicy Dolnego Śląska”. W roku czterdziestolecia wrocławskiego ośrodka akademickiego inny uniwersytecki uczony – prof. Norbert Morciniec – poczynił podobne spostrzeżenie: „Wykład prof. Idaszewskiego był nie tylko okolicznościową prelekcją. Był przede wszystkim publiczną deklaracją gotowości polskiego środowiska naukowego do pełnienia obowiązków, jakie na pracowników nauki nałożyła wielowiekowa tradycja”. 

Następne, podjęte w drugiej połowie listopada, wykłady na Wydziale Mechaniczno-Elektrotechnicznym były początkowo skierowane do słuchaczy trzeciego i czwartego rocznika Oddziału Elektrycznego. Grupę tę stanowiło 42 studentów, którzy rozpoczęli naukę jeszcze przed wojną: 28 – na Politechnice Lwowskiej, 11 – na Politechnice Warszawskiej, a 3 osoby na Politechnice Gdańskiej i w sowieckich uczelniach. Z pewnym opóźnieniem rozpoczęto ćwiczenia dla słuchaczy pierwszego roku studiów elektrotechnicznych i Oddziału Mechanicznego tego wydziału, ale nastąpiło to jeszcze w trzeciej dekadzie listopada. W podobnym terminie zainaugurowano zajęcia na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii oraz w jego Oddziale Chemii Technicznej, który z końcem listopada przekształcono w politechniczny Wydział Chemii Technicznej. Na Wydziale Budownictwa pierwszy wykład wygłosił 20 listopada 1945 roku inż. Mieczysław Zachara. U schyłku 1945 roku studenci Wydziału Hutniczo-Górniczego uczestniczyli w zajęciach z przedmiotów podstawowych, które prowadzili reprezentanci Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii.

Do końca listopada 1945 roku w Oddziale Elektrycznym Wydziału Mechaniczno-Elektro¬technicz¬nego podjęły działalność Katedra Pomiarów Elektrycznych (kierownik: prof. Kazimierz Idaszewski) oraz Katedra Radiotechniki (kierownik: adiunkt inż. Andrzej Jellonek). Korzystniej przedstawiała się sytuacja w Oddziale Mechanicznym tego wydziału, gdzie w tym czasie udało się utworzyć trzy takie jednostki: Katedrę Pomiarów Maszynowych (kierownik: zast. prof. Mieczysław Sąsiadek), Katedrę Obróbki Metali (p.o. kierownika: adiunkt inż. Władysław Chowaniec) oraz Katedrę Technologii Metali, którą w lutym 1946 roku objął zast. prof. Egon Dworzak. Jesienią 1945 roku w Oddziale Architektury Wydziału Budownictwa uruchomiono Katedrę Budowy Miast i Osiedli, kierowaną przez zast. prof. Tadeusza Wróbla. Kierunek chemiczny w tym okresie reprezentowały – usytuowane w strukturze wspólnego Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii – Katedra Chemii Organicznej (kierownik: prof. Edward Sucharda), Katedra Chemii Nieorganicznej (kierownik: prof. Włodzimierz Trzebiatowski), Katedra Chemii Fizycznej (opiekun: prof. Włodzimierz Trzebiatowski), Katedra Chemii Ogólnej I (kierownik: prof. Edwin Płażek) oraz Katedra Chemii Ogólnej II (kierownik: zast. prof. Henryk Kuczyński). W ramach politechnicznego Wydziału Chemii Technicznej funkcjonowała Katedra Technologii Nafty i Paliw Płynnych, kierowana przez zast. prof. Ewę Neyman-Pilatową (zmarła w końcu listopada 1945 roku), a następnie – zast. prof. Zdzisława Tomasika. Na Wydziale Hutniczo-Górniczym w tym czasie mogła działać (nie ma w tym zakresie jednoznacznych informacji) Katedra Geologii organizowana przez zast. prof. Józefa Zwierzyckiego.

W listopadzie 1945 roku grono nauczycieli akademickich (profesorów, adiunktów i asystentów), zatrudnionych na wydziałach Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu, tworzyły ogółem 174 osoby. Z tej grupy 54 pracowników dydaktycznych różnego szczebla miało związki z jednostkami organizacyjnymi Politechniki Wrocławskiej oraz ze wspólnym Wydziałem Matematyki, Fizyki i Chemii. Na Wydziale Humanistycznym wykazano 19 pracowników dydaktycznych, Wydziale Prawno-Administracyjnym – 6, Wydziale Przyrodniczym – 12, Wydziale Lekarskim – 38, Wydziale Weterynaryjnym – 33, Wydziale Rolniczym –15. Dane te wskazują, że w trudnej sytuacji kadrowej była nie tylko uczelnia techniczna. Etatowy „stan posiadania” wydziałów uniwersytetu daje bowiem obraz nie mniejszych problemów wynikających z niedoborów w sferze personalnej. 

Pierwsza protokołowana sesja Senatu Akademickiego Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu miała miejsce 10 grudnia 1945 roku. Skład osobowy i uprawnienia tego gremium, którego skład tworzyli rektor, prorektorzy i dziekani, oparto na zasadach określonych w ustawie o szkołach akademickich z 1933 roku. W drugim posiedzeniu senatu zespolonej szkoły akademickiej – 15 grudnia – po raz pierwszy wzięli udział reprezentanci uczelni technicznej: prorektor prof. Edward Sucharda oraz towarzyszący mu dziekani – zast. prof. Tadeusz Wróbel, prof. Kazimierz Idaszewski i zast. prof. Józef Zwierzycki.

Rozpoczęcie roku akademickiego przyniosło kres funkcjonującym do tej pory organizacjom skupiającym młodzież oczekującą na uruchomienie wrocławskich uczelni. 6 grudnia 1945 roku – decyzją rektora Stanisława Kulczyńskiego – rozwiązano Akademicką Straż Uniwersytecką, a w ślad za nią również Straż Akademicką Politechniki. 8 grudnia, na pierwszym Walnym Zebraniu wrocławskiego Akademickiego Związku Sportowego, powołano zarząd tego stowarzyszenia. Tym samym do historii przeszedł Akademicki Związek Sportowy Straży Akademickiej. 

Zakończony w grudniu 1945 roku wstępny okres kształtowania struktur Politechniki Wrocławskiej był preludium do kolejnych działań zmierzających do poprawy sytuacji kadrowej i jakości zaplecza dydaktycznego. Pojawiającym się przeciwnościom starano się sprostać już w 1946 roku. Do 31 sierpnia 1946 roku trwał bowiem okres organizacyjny wyznaczony wrocławskim uczelniom dekretem z 24 sierpnia 1945 roku.

Marek Burak, dyrektor Muzeum Politechniki Wrocławskiej

Osoby wspomniane w tekście:

Witold Biernawski (1898–1957), inż. mechanik. Absolwent Politechniki Warszawskiej (dyplom 1932). Asystent (1932) i adiunkt (1938) na Politechnice Warszawskiej. Od 1945 profesor Akademii Górniczej (od 1949 –Górniczo-Hutniczej) w Krakowie. 

Władysław Chowaniec (1901–1987), inż. mechanik. Absolwent Politechniki Lwowskiej (dyplom 1929). Od 1945 adiunkt na, a następnie (1949) zastępca profesora Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu. Docent (1955) i profesor (1960) Politechniki Wrocławskiej. 

Egon Dworzak (1895–1964), inż. chemik. Absolwent Politechniki w Brnie i Technische Hochschule w Wiedniu (dyplom 1920). W 1946 zastępca profesora Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu, a następnie (1959) docent Politechniki Wrocławskiej.
Kazimierz Idaszewski (1878–1965), inż. elektryk. Absolwent Technische Hochschule Carolo-Wilhelmina w Brunszwiku (dyplom 1903). Od 1920 roku profesor Politechniki Lwowskiej. W 1945 profesor Politechniki Śląskiej. Od 1945 profesor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (od 1951 – Politechniki Wrocławskiej).

Andrzej Jellonek (1907–1998), inż. elektryk. Absolwent Politechniki Lwowskiej (dyplom 1931). Od 1929 asystent i adiunkt (1939) na Politechnice Lwowskiej. Od 1946 profesor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (od 1951 – Politechniki Wrocławskiej). Doktor honoris causa Politechniki Wrocławskiej (promocja 22 maja 1981).

Bogusława Jeżowska-Trzebiatowska (1908–1991), inż. chemik. Absolwentka Politechniki Lwowskiej (dyplom 1932). Od 1929 asystent na Politechnice Lwowskiej. W 1945 roku adiunkt na Uniwersytecie i Politechnice we Wrocławiu. Od 1954 profesor Politechniki Wrocławskiej, a następnie (1969) Uniwersytetu Wrocławskiego. Doktor honoris causa Politechniki Wrocławskiej (promocja 18 marca 1978).
Adolf Joszt (1889–1957), inż. chemik. Absolwent Szkoły Politechnicznej we Lwowie (dyplom 1912). Od 1923 profesor Politechniki Lwowskiej (jej rektor 1936–1938). Od 1945 profesor Politechniki Śląskiej w Gliwicach.

Władysław Kołek (1914–1992), inż. elektryk. Absolwent Politechniki Lwowskiej (dyplom 1937). Od 1938 asystent na Politechnice Lwowskiej. Od 1945 roku adiunkt i zastępca profesora Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu. Od 1948 profesor Politechniki Śląskiej w Gliwicach i Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

Henryk Kuczyński (1909–1991), inż. chemik. Absolwent Politechniki Lwowskiej (dyplom 1934). Od 1946 profesor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (od 1951– Politechniki Wrocławskiej).

Stanisław Kulczyński (1895–1975), botanik. Od 1924 profesor Uniwer¬sytetu Jana Kazimierza we Lwowie (jego rektor 1936–1937). W 1945 szef wrocławskiej Grupy Naukowo-Kulturalnej i pełnomocnik Ministra Oświaty do spraw zorganizo¬wania nauki i szkolnictwa wyższego na Dolnym Śląsku. Rektor połączonych wrocławskich uczelni funkcjo¬nujących pod nazwą Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (1945–1951). Od 1945 profesor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (od 1951 – Uniwersytetu Wrocławskiego). Doktor honoris causa Politechniki Wrocławskiej (promocja 22 listopada 1965).

Wiktor Mamak (1902–1963), inż. dróg i mostów. Absolwent Politechniki Lwowskiej (dyplom 1927). Od 1929 asystent na Politechnice Lwowskiej. W 1945 wykładowca Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu. W 1947 roku zastępca profesora Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu. Od 1952 na Politechnice Warszawskiej.
Edward Marczewski (1907–1976), dr matematyki. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego (dyplom doktorski 1932). Asystent na Uniwersytecie Warszawskim (1932–1939). Od 1945 roku profesor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (od 1951 – Uniwersytetu Wrocławskiego). Rektor Uniwersytetu Wrocławskiego (1953–1957).

Ewa Neyman-Pilatowa (1909–1945), inż. chemik. Absolwentka Politechniki Lwowskiej (dyplom 1932). Od 1931 asystent i adiunkt na Politechnice Lwowskiej. W 1945 zastępca profesora i kierownik Katedry Technologii Nafty i Paliw Płynnych na Wydziale Chemicznym na Wydziale Chemii Technicznej Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu.

Franciszek Nowotny (1904–1972), inż. chemik. Absolwent Politechniki Lwowskiej (dyplom 1928). Od 1927 asystent i adiunkt na Politechnice Lwowskiej. W 1946 profesor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu, a od 1949 Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Antoni Plamitzer (1889–1954), mgr matematyki, inż. budownictwa. Absolwent Uniwersytetu Lwowskiego (dyplom 1912) i C.K. Szkoły Politechnicznej we Lwowie (dyplom 1914). Od 1922 profesor Politechniki Lwowskiej. Od 1945 profesor na Wydziale Budownictwa Wodnego Wydziałów Politechnicznych przy Akademii Górniczej (od 1949 roku – Górniczo-Hutniczej) w Krakowie.

Edwin Płażek (1898–1964), inż. chemik. Absolwent Politechniki Lwowskiej (dyplom 1924). Od 1922 asystent w i adiunkt, a następnie (1936) profesor Politechniki Lwowskiej. Od 1945 profesor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (od 1951 – Politechniki Wrocławskiej).

Władysław Rubczyński (1884–1962), inż. mechanik. Absolwent C.K. Szkoły Politechnicznej we Lwowie (dyplom 1909). Od 1919 wykładowca (docent) Politechniki Lwowskiej. Od 1945 profesor na Wydziale Komunikacji Wydziałów Politechnicznych przy Akademii Górniczej (od 1949 roku – Górniczo-Hutniczej) w Krakowie. 

Mieczysław Sąsiadek (1905–1973), inż. mechanik. Absolwent Politechniki Lwowskiej (dyplom 1930). W latach 1929–1930 asystent na Politechnice Lwowskiej. Asystent na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu (1933–1939). W 1945 zastępca profesora, a następnie profesor (1949) Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (od 1951 – Politechniki Wrocławskiej).

Zofia Skrowaczewska (1902–1995), inż. chemik. Absolwentka Politechniki Lwowskiej (dyplom 1931). Od 1931 asystent na Politechnice Lwowskiej. Od 1945 roku adiunkt na Uniwersytecie i Politechnice we Wrocławiu. W 1954 docent , a następnie (1967) profesor Politechniki Wrocławskiej. 

Edward Sucharda (1891–1947), inż. chemik. Absolwent C.K. Szkoły Politechnicznej we Lwowie (dyplom 1912). Od 1921 profesor Politechniki Lwowskiej (jej rektor 1938–1939). Prorektor Politechniki Wrocławskiej w strukturze Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (1945–1947). Od 1945 profesor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu. 

Hugo Steinhaus (1887–1972), dr matematyki. Absolwent Uniwersytetu Lwowskiego (1906) i Uniwersytetu w Getyndze (dyplom doktorski 1911). Od 1920 profesor Uniwersytetu Lwowskiego Od 1945 profesor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (od 1951 – Uniwersytetu Wrocławskiego). 

Aleksander Szniolis (1891–1963), inż. metalurg, inż. sanitarny. Absolwent Instytutu Politechnicznego w Piotrogrodzie (dyplom 1917) i Uniwersytetu Harvarda (dyplom 1926). Kierownik wrocławskiej filii Państwowego Zakładu Higieny (1945–1950). Od 1949 profesor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (od 1951 – Politechniki Wrocławskiej). 

Władysław Ślebodziński (1884–1972), mgr matematyki, mgr fizyki. Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego (dyplom 1908) i Uniwersytetu w Getyndze (dyplom 1914). Od 1921 roku wykładowca na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Od 1945 zastępca profesora, a następnie (1947) profesor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (od 1951 – Politechniki Wrocławskiej). Doktor honoris causa Politechniki Wrocławskiej (promocja 22 listopada 1965).

Zdzisław Tomasik (1900–1970), inż. chemik. Absolwent Politechniki Lwowskiej (dyplom 1923). W latach 1923–1929 starszy asystent na Politechnice Lwowskiej. Od 1946 roku zastępca profesora Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu, a następnie (1951) profesor Politechniki Wrocławskiej. 

Włodzimierz Trzebiatowski (1906–1982), inż. chemik. Absolwent Politechniki Lwowskiej (dyplom 1929). Od 1928 asystent, adiunkt i docent na Politechnice Lwowskiej. W 1938 profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Od 1945 roku profesor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (od 1951 – Politechniki Wrocławskiej). Doktor honoris causa Politechniki Wrocławskiej (promocja 10 kwietnia 1976).

Tadeusz Wróbel (1886–1974), inż. architekt. Absolwent C.K. Szkoły Politechnicznej we Lwowie (dyplom 1912). Od 1921 asystent i adiunkt na Politechnice Lwowskiej. Od 1945 zastępca profesora, a następnie (1949) profesor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (od 1951 – Politechniki Wrocławskiej).

Mieczysław Zachara (1911–1999), inż. budownictwa. Absolwent Politechniki Lwowskiej i Lwowskiego Instytutu Politechnicznego (dyplom 1940). W 1945 adiunkt na Uniwersytecie i Politechnice we Wrocławiu. Od 1954, a następnie (1962) profesor Politechniki Wrocławskiej. 

Józef Zwierzycki (1888–1961), geolog, inż. górnik. Absolwent Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma w Berlinie (dyplom doktorski 1913) oraz Technische Hochschule Charlottenburg w Berlinie (dyplom 1914). W 1945 organizator Wydziału Hutniczo-Górniczego Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu. Od 1946 profesor Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (od 1951 – Uniwersytetu Wrocławskiego).

* 50 profesorów i 120 asystentów głosi naukę polską we Wrocławiu, „Dziennik Polski” 1945 (31 grudnia), nr 305
*  Banyś K., Historia Wydziału Hutniczego Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2004.
*    Burak M., Kazimierz Idaszewski – nestor polskich elektryków, „Pryzmat. Pismo Informacyjne Politech¬niki Wrocławskiej” 2011, nr 243, s. 40–43.
*  Frydecki A., 1922–1982. Moje sześćdziesięciole¬cie (pamiętnik ilustrowany), Wrocław 1986 [rękopis w zbiorze Biblioteki Muzeum Architektury we Wrocławiu].
* Gergowicz Z., Politechnika Wrocławska – rok 1945. Reminiscencje i refleksje, [w:] Wspomnienia z czterdziestolecia Politechniki Wrocławskiej 1945–1985, Wrocław 1985, s. 33–46.
*   Gostomska-Zarzycka Z., Delegatura Ministerstwa Oświaty we Wrocławiu 1945 r., [w:] Trudne Dni. Wrocław we wspomnieniach pionierów, red. M. Markowski, t. 1, Wrocław 1960, s. 281–327.
*   Idaszewski K., Życiorys, Wrocław [1959], [maszynopis w zbiorze Mu¬zeum Politechniki Wrocławskiej].
*  Jellonek A., Pierwsze lata, [w:] Politechnika Wrocławska w okresie dziesięciolecia 1945–1955, red. T. Broniewski, I. Kisiel, J. Kożuchowski, Warszawa 1957, s. 23–30.
* Kowalik A., Polska Partia Robotnicza w systemie politycznym na Dolnym Śląsku w latach 1945–1948. Wybór dokumentów, Wrocław 1991.
*  Krasiewicz B., Odbudowa szkolnictwa wyższego w Polsce Ludowej w latach 1944–1948, Wrocław 1976.
*  Księga XXV-lecia Politechniki Wrocławskiej 1945–1970, red. T. Kolendowicz, B. Kałużyńska-Marynowska, t. 1–2, Wrocław 1970.
*  Księga 60-lecia Wydziału Elektrycznego Politechniki Wrocławskiej, red. A. Wawrzynkowska. Wrocław 2005.
*  Księga pamiątkowa pierwszych słuchaczy Politechniki Wrocławskiej roku inauguracyjnego 1945, red. K. Banyś et al., Wrocław 1985.
*  Kulczyński S., Grupa naukowo-kulturalna, [w:] Trudne Dni. Wrocław we wspomnieniach pionierów, red. M. Markowski, t. 1, Wro¬cław 1960, s. 107–133 [na s. 133 o pierwszych wykładach].
* Kulczyński S., Udział Wrocławia w odbudowie nauki polskiej, Wrocław 1955 [na s. 53 o pierwszym wykładzie].
* Materiały prof. Antoniego Plamitzera dotyczące objęcia Katedry Geometrii Wykreślnej Politechniki Wrocławskiej, 23.09.¬–5.10.1945. Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytet Wrocławski po 1945 roku, sygn. R-52/XXV.
*  Morciniec N., Uniwersytet Wrocławski w służbie kraju i regionu, [w:] Uniwersytet Wrocławski. 40 lat w służbie Nauki, Kultury, Gospodarki. Materiały sesji naukowej z okazji 40-lecia Uczelni, Wrocław 14–15 listopada 1985 r., red. J. Rozynek, Wrocław 1988, s. 3–13.
*  Naukowiec, nauczyciel, wychowawca. W setną rocznicę urodzin Profesora Andrzeja Jellonka, red. K. Klukiewicz, Wrocław 2007.
* Pieniążek T., Wspomnienie, [w:] Politechnika Wrocławska we wspomnieniach pierwszych absolwentów, Wrocław 1990.
*  Pierwszy rok w Odzyskanym Wrocławiu, Wrocław 1946.
*   Pismo rektora Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu do Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego we Wrocławiu, 17.12.1945. Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytet Wrocławski po 1945 roku, sygn. R-1/V.
* Politechnika Wrocławska w okresie dziesięciolecia 1945–1955, red. T. Broniewski, I. Kisiel, J. Kożuchowski, Warszawa 1957.
*  Praca na wyższych uczelniach. Dni Akademika we Wrocławiu, „Dziennik Zachodni” 1945 (4 grudnia), nr 291.
*  Protokół posiedzenia Senatu Akademickiego Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu, 10 i 15.12. 1945. Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego, Protokoły Senatu Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu 1945–1951, sygn. R-0000/1945-51.
*   Przyjemski J., AZS Wrocław, [w:] Wczoraj i dziś. Jednodniówka Bratniej Pomocy Studentów Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu wydana z okazji 3 rocznicy przybycia do Wrocławia pierwszej grupy studentów polskich, Wrocław 1948, s. 65–68.
*   Rozynek J., Organi¬zacja i uruchomienie Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu (maj-listopad 1945 rok), „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1970, z. 2, s. 159–189.
* Rozynek J., Z dziejów Politechniki Wrocławskiej (1945–1951), [w:] Studia i Materiały z Dziejów Uniwersytetu Wrocławskiego, t. 4, Wrocław 1995, s. 111–123.
*    Samsonowicz Z., Wspomnienia o Straży Akademickiej Politechniki we Wrocławiu, Wrocław 2010.
*   Skowroński J. I., Wspomnienie i refleksje na temat historii uczelni, Wrocław 1977 [maszynopis w zborach Archiwum Politechniki Wrocławskiej].
* Skrowaczewska Z., Ze Lwowa przez Kraków nad Odrę, [w:] Wspomnienia wrocławskich pionierów, red. W. Suleja, Wrocław 2001, s. 131–132.
*   Spis wykładów [Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu] w roku akademickim 1945/46, Wrocław 1946.
*  Steinhaus H., Wspomnienia i zapiski, oprac. A. Zgorzelska, Wrocław 2010.
*   Tułasiewicz T., Wyższe uczelnie wrocławskie ruszyły, „Pionier. Dziennik Dolnośląski” 1945 (30 listopada), nr 82.
*  Uniwersytet Wrocławski w latach 1945–1955, red. F. Longchamps, t. 1–2, Wrocław 1959.
*  Uniwersytet Wrocławski w latach 1945–1970, red. W. Floryan, Wrocław 1970.
* Wniosek rektora S. Kulczyńskiego do ministra oświaty w sprawie mianowania profesorów „Uniwersytetu we Wrocławiu”, 8.10.1945. Dział Rękopisów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Materiały Stanisława Kulczyńskiego związane z pracą na Uniwersytecie Wrocławskim, sygn. 18427/II.
*  Wronecki K., Ludwik Hirszfeld, [w:] Wybitni wrocławianie w wielo¬kulturowej historii miasta, Wrocław 2009, s. 71–75.
*  [Wykład inauguracyjny na Wydziale Lekarskim], „Pionier. Dziennik Dolnośląski” 1945 (26 listopada), nr 79.